شپش چیست؟ ⚡️ علائم و عکس شپس سر، 3 روش درمان خانگی

شپش سر (head lice) حشرات ریز و خزنده‌ای هستند که در موهای سر شما زندگی می‌کنند. جایی که دمای آن گرم، ثابت و بسیار مهمان نواز است. تخم‌هایی که این حشرات می‌گذارند، نیت (nits) نامیده می‌شود که به ساقه‌های موی شما می‌چسبند. در این مقاله از ایرانیجو به بررسی شپش سر، علت، علائم و درمان آن صحبت کنیم.

عکس شپش سر از نزدیک

برای اینکه شپش را بهتر تشخیص دهید عکس های زیر میتواند کمک کننده باشد.

شپش چیست؟

شپش یا head lice، حشره انگلی کوچک و بدون بال است که روی پوست سر زندگی می‌کندT و گاهی نیز ممکن است آن را روی ابروها، مژه‌ها و موهای گردن پیدا کنید.

این حشره دارای شش پا و پنجه‌های قلاب مانند است، و خون را در نزدیکی پایه ساقه مو تغذیه می‌کند. اکثر زنان چون موهای بلندی دارند، بیشتر شپش در زنان دیده میشود.

شایع‌ترین علامت شپش خارش به خصوص در پشت سر، گردن و نزدیک گوش است.

این مشکل 100% انسانی بوده و شما آن را در سگ، گربه و یا حیوان دیگری پیدا نخواهید کرد.

از آنجایی که شپش تنها با خون انسان زنده می‌ماند و رشد می‌کند، پس از جدا شدن از میزبان انسانی خود، گرسنگی کشیده و ظرف چند ساعت از بین می‌رود.

از سوی دیگر، نیت ها (تخم‌های شپش سر)، معمولاً در عرض یک هفته دور از میزبان انسانی خود می‌میرند.

درست است که هجوم شپش ناخوشایند و شاید ناراحت کننده باشد، اما معمولاً بی ضرر است.

شامپوهای مخصوصی که حاوی ماده‌ای به نام پرمترین هستند، برای از بین بردن شپش در دسترس است.

علت شپش سر چیست و چه کسانی را مبتلا می‌کند؟

شپش سر در کودکان خردسال و خانواده آنها بسیار شایع است. شپش سر ممکن است افراد را در هر سنی درگیر کند، اما بیشتر کودکان بین 3 تا 11 سال در معرض خطر هستند.

از آنجایی که کودکان ممکن است در هنگام بازی موهایشان با یکدیگر تماس پیدا کند، بنابراین نسبت به بزرگسالان فرصت بیشتری برای پخش شپش سر خود با یکدیگر دارند.

دختران 2 تا 4 برابر بیشتر از پسران شانس ابتلا به شپش را دارند. دلیل آن را می‌توان به این واقعیت نسبت داد که دختران اغلب موهای بلندتری دارند. همچنین تصور می‌شود که دختران بیشتر از پسرها تماس سر به سر را تجربه می‌کنند.

 در صورتی که این کودکان به مدرسه بروند و یا رختخوابشان را با کسی به اشتراک بگذارند، بدون در نظر گرفتن سن احتمال ابتلای بقیه نیز افزایش می‌یابد.

باور اشتباه در خصوص ابتلا به شپش

برخلاف تصور رایج، شپش نمی‌تواند پرواز کند یا بپرد، بنابراین غیر معمول است که افراد با به اشتراک گذاشتن وسایلی مانند کلاه و برس مو، شپش را پخش کنند.

بهداشت شخصی  یا عدم رعایت آن هیچ ارتباطی با ابتلا به شپش سر ندارد، درعوض تماس مستقیم سر به سر نحوه انتقال شپش است.

اگر مشخص شود که یک نفر به شپش سر مبتلا است، تمام اعضای خانواده باید از نظر شپش بررسی شوند.

علائم و نشانه‌های شپش سر

همه افراد مبتلا به شپش علائم مشابهی را نشان نمی‌دهند. خارش شایع‌ترین علامتی است که می‌تواند نشان دهنده آلودگی به شپش باشد. 

شما ممکن است در پوست سر، گردن یا گوش احساس خارش کنید، که اغلب نشانه واکنش آلرژیک به بزاق شپش یا مدفوع آن است.

برای افرادی که با اولین آلودگی خود سروکار دارند، خارش ممکن است دو تا شش هفته پس از شروع آلودگی به شپش رخ ندهد.

شپش‌ها در تاریکی فعال‌تر هستند. بنابراین کسانی که مبتلا به آلودگی باشند، ممکن است مشکلاتی را در به خواب رفتن به لطف این افزایش حرکت تجربه کنند.

تنها راه برای اطمینان از داشتن شپش سر، یافتن شپش زنده است. می‌توانید این کار را با شانه زدن موها با یک شانه دندانه ریز مخصوص (شانه تشخیص) انجام دهید.

برای برخی افراد این آلودگی ممکن است همراه با بثورات پوستی مانند برجستگی‌ها یا زخم‌های قرمز باشد، که می‌تواند منجر به خاراندن بیش از حد شود.

این بثورات همچنین منجر به عفونت باکتریایی می‌شود، که با غدد لنفاوی متورم، پوست حساس و زخم‌های تراوش کننده همراه است. اگر این اتفاق بیفتد، پزشک ممکن است عفونت را با آنتی بیوتیک درمان کند.

نیت (nit) چیست؟

وجود نیت‌ها می‌تواند نشاندهنده هجوم شپش‌ها باشد. نیت‌ها گره‌های بیضی شکلی هستند که به پایه ساقه مو چسبیده و نزدیک به پوست سر هستند.

گاهی اوقات به نظر می‌رسد که نیت‌ها همرنگ موهایی هستند که در آن زندگی می‌کنند و تشخیص آن‌ها را بسیار سخت می‌کند.

هنگامی که نیت‌ها از رنگ موی میزبان تقلید نمی‌کنند، زرد یا سفید به نظر می‌رسند. به همین دلیل است که نیت‌ها اغلب با شوره سر یا قطرات اسپری مو اشتباه گرفته می‌شوند.

روش تشخیص شپش مو

بهترین راه برای تشخیص دقیق شپش سر، یافتن یک پوره زنده یا شپش بالغ بر روی پوست سر یا مو است. هنگام نگاه کردن، روی پوست سر، پشت گوش‌ها و اطراف پشت گردن تمرکز کنید.

شپش‌ها بسیار کوچک هستند و به سرعت حرکت می‌کنند.

بنابراین با تقسیم کردن موها به بخش‌های کوچک و استفاده از یک ذره‌بین و همچنین یک شانه فلزی دندانه‌ریز مخصوص به نام شانه nit شروع کنید.

شانه مخصوص شپش ممکن است به شما کمک کند تا شپش‌های زنده را سریعتر و موثرتر شناسایی کنید.

اگر یک حشره خزنده روی موهای سر پیدا کردید و با تصاویر شپش سر مطابقت داشت، احتمالاً نتیجه گیری شپش شما درست است. اما اگر نتوانستید یک شپش زنده و متحرک پیدا کنید، با شک و تردید ادامه دهید.

شپش در مدرسه ها

در حالی که اکثر مدارس به طور منظم کودکان را از نظر شپش غربالگری می‌کنند، مهم است که بدانیم این امر در کاهش بروز شپش سر کودکان در مدرسه موثر واقع نشده است.

تشخیص‌های اشتباه زیادی در بررسی‌های سرپرست مدرسه وجود دارد و گاهی شپش سر با چیزهای دیگری مانند شوره سر و کثیفی مو اشتباه گرفته می‌شود.

از سوی دیگر، اگر تخم شپش‌ها در فاصله بیش از 1 سانتی‌متر از پوست سر یافت شوند، احتمالاً مرده‌اند یا از تخم خارج شده‌اند.

این می‌تواند نشان‌دهنده یک آلودگی قدیمی و غیرفعال باشد، که نیازی به توجه بیشتری ندارد. اگر متوجه شدید که یکی از اعضای خانواده شما شپش دارد، هر سه یا چهار روز یکبار همه افراد خانه را که با فرد آلوده تماس نزدیک داشتند بررسی کنید.

در صورتی که مطمئن نیستید که آیا با آلودگی فعال شپش سروکار دارید یا خیر؟ به یک پزشک متخصص پوست و مو مراجعه کنید.

تخم‌های شپش مشکوک زیر میکروسکوپ بررسی می‌شوند، تا مشخص شود که آیا یک آلودگی فعال به شپش سر وجود دارد یا خیر.

درمان شپش سر

توصیه می‌شود فقط در صورت تایید آلودگی فعال شپش، درمان شپش سر را ادامه دهید. به این معنی که شپش باید زنده و در حال خزیدن باشد یا تخم شپش زنده باشد تا درمان را تضمین کند.

با این حال، ممکن است عاقلانه باشد که به درمان کسانی که در یک تخت مشترک با یک فرد آلوده فعال هستند بپردازید.

چندین درمان با نسخه و بدون نسخه وجود دارد که به طور موثر شپش سر را از بین می‌برد. در حالی که این درمان‌ها معمولا شپش را از بین می‌برند، ممکن است چند روز طول بکشد تا خارش کاهش یابد.

استفاده از شامپو برای درمان

شامپو حاوی پرمترین یک درمان موثر محسوب می‌شود. این شامپو می‌تواند شپش‌های زنده را بکشد.

پس از درمان اولیه در خانه، موها را بررسی کنید.  باید ببینید آیا شپش بعد از 8 تا 12 ساعت فعالیت کمتری دارد یا خیر. اگر متوجه تفاوتی شدید، با پزشک خود مشورت کنید. زیرا ممکن است به محصول دیگری نیاز باشد.

در صورتی که شامپوها و لوسیون‌های تجویزی آلودگی را از بین نبرد، با پزشک یا متخصص پوست خود صحبت کنید. آنها می توانند درمان شپش قوی‌تری را تجویز کنند. لیندان، نوعی لوسیون یا شامپوی تجویزی است، که نسبت به پرمترین قدرت کمتری دارد.

به دلیل عوارض جانبی احتمالی این شامپو، برای کودکان کمتر از 2 سال، زنان باردار یا شیرده، یا کسانی که اختلال تشنج دارند توصیه نمی‌شود. در حالی که مالاتیون تجویزی در از بین بردن شپش و تخم شپش بسیار موثر است، اما به عنوان اولین روش درمان در نظر گرفته نمی‌شود.

 زیرا برای اثربخشی باید 8 تا 12 ساعت روی مو بماند. سایر گزینه‌های تجویزی شامل لوسیون‌های بنزیل الکل، ایورمکتین و سوسپانسیون موضعی spinosad است.

هنگامی که سایر درمان‌ها با شکست مواجه شوند، داروهای تجویزی خوراکی مانند ایورمکتین ممکن است یک گزینه باشد.  در حالی که به طور موثر آلودگی به شپش سر را با دو دوز به فاصله هشت روز درمان می‌کند، عوارض جانبی آن ممکن است شامل تهوع و استفراغ باشد.

درمان خانگی شپش سر

درمان شپش دارویی نباید در کودکان 2 ماهه یا کمتر استفاده شود. اگر نوزادی آلوده به شپش سر است، باید شپش را با دست و با شانه شپش دندان ریز جدا کنید. برای اینکار ابتدا موهای کودک را خیس و نرم کنید و هر سه تا چهار روز یکبار به مدت سه هفته پس از مشاهده آخرین شپش زنده تکرار شود.

استفاده از روغن

برخی شواهد علمی وجود دارد که استفاده از مایونز یا روغن زیتون روی مو می‌تواند شپش را خفه کند.

تاثیر استفاده از روغن‌هایی مانند روغن درخت چای هنوز به اثبات نرسیده است و می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک پوستی شود.

با استفاده از گرمای یک دستگاه مخصوص که فقط در کلینیک‌های حرفه‌ای پیدا می‌شود، می‌توان شپش را به طور موثر از بین برد.

این روش تقریباً تمام تخم‌های شپش و 80 درصد شپش‌های زنده را پس از یکبار استفاده از بین می‌برد. گرمای یک سشوار معمولی نمی‌تواند به عنوان درمان استفاده شود، زیرا سشوارها ممکن است باعث انتقال شپش در هوا شوند.

استفاده از شانه

شپش را می‌توان با شانه کردن مرطوب از بین برد.

برای از بین بردن شپش سر می‌توانید یک شانه دندانه ریز مخصوص (شانه تشخیص) را از داروخانه خریداری کنید. برای اینکار باید موها را با شامپوی معمولی شسته و  از نرم کننده استفاده کنید. بعد از آن تمام موی سر را از ریشه تا انتها شانه کنید.

معمولاً 10 دقیقه برای شانه کردن موهای کوتاه و 20 تا 30 دقیقه برای موهای بلند، وز یا مجعد طول می‌کشد.

اگر شانه زدن مرطوب موثر نبوده یا مناسب نیست، می‌توانید یک لوسیون یا اسپری دارویی را امتحان کنید. اینها شپش سر را در همه انواع مو از بین می‌برند و می‌توانید آن‌ها را از داروخانه‌ها خریداری کنید.

برخی از درمان‌ها باید بعد از یک هفته تکرار شوند، تا هر شپش تازه بیرون آمده از بین برود. شانه زدن مرطوب را در روزهای 1، 5، 9 و 13 انجام دهید، تا هر شپش سر تازه بیرون آمده را بگیرید. دوباره بررسی کنید که موهای همه افراد در روز 17 عاری از شپش باشد.

استفاده از دارو

اگر لوسیون‌ها یا اسپری‌ها موثر نبودند، در مورد سایر درمان‌ها با یک داروساز صحبت کنید. برخی از درمان‌ها توصیه نمی‌شوند، زیرا بعید به نظر می‌رسد که موثر باشند. به عنوان مثال شانه‌های برقی برای شپش سر و روغن‌هایی مانند روغن درخت چای، روغن اکالیپتوس و یا روغن اسطوخودوس.

پیشگیری از شپش سر

شپش‌ها نمی‌توانند برای مدت طولانی بدون میزبانی انسان زنده بمانند. اما اگر فردی در خانه شما شپش داشت، مراقبت از محیط اطرافتان بسیار مهم است.

روبالشی، حوله، لباس خواب، برس مو و سایر مواردی را که فرد مبتلا استفاده می‌کند، به مدت 10 دقیقه در آب داغ و صابون بشویید و خشک کنید.

 علاوه بر درمان، می‌توانید اقداماتی را برای کمک به جلوگیری از آلودگی مجدد انجام دهید.

بسیار بعید است که شپش از طریق وسایل مشترک مانند کلاه پخش شود، اما باز هم این ایده عاقلانه‌ای است که از لوازم شخصی مرتبط با موی فرد آلوده، مانند برس، شانه و حوله استفاده نکنید. 

در صورت تماس سر فرد آلوده با وسایلی مانند فرش، مبلمان، صندلی ماشین، تخت خواب و سایر موارد برای تمیز کردن آن از جاروبرقی استفاده کنید.

لازم است از فرستادن کودکان به مدرسه تا از بین رفتن تمام شپش‌ها اجتناب کنید. کودکان را از هرگونه تماس مستقیم سر به سر با سایر کودکان و بزرگسالان منع کنید.

راه‌های انتقال

شپش سر فقط روی سر یا موی انسان یافت می‌شود.

هنگامی که افراد در تماس نزدیک هستند و هنگامی که آنها یک شانه یا برس موی آلوده را به اشتراک می‌گذارند، شپش می‌تواند گسترش یابد.

شپش سر فقط از طریق تماس مستقیم سر به سر پخش می‌شود. زیرا شپش نمی‌تواند بپرد یا پرواز کند، بلکه با خزیدن حرکت می‌کند.

شپش‌ها برای زنده ماندن به گرما و خون نیاز دارند، بنابراین برای مدت طولانی روی مبلمان، کلاه، ملافه، فرش یا هر جای دیگری از محیط  زنده نخواهند ماند.

برخلاف تصور رایج  آنها نمی‌توانند با استفاده از وسایلی مانند، کلاه و برس مو به اشتراک گذاشته شوند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

به محض اینکه شپش سر را دیدید، باید به دنبال درمان آن باشید. البته می‌توانید بدون مراجعه به پزشک نیز، شپش سر را درمان کنید. شما باید همه افراد خانه را بررسی کنید و درمان هر کسی که شپش سر دارد را در همان روز شروع کنید.

کلام آخر

شپش سر موجوداتی موذی و مزاحم هستند که در موهای شما ساکن میشوند و به این راحتی خیال رفتن ندارند، در صورت مشاهده علائم وجود شپش در سر خود یا بچه ها باید فورا نسبت به درمان و ریشه کن کردن آن اقدام کنید؛ چرا که شپش ها با تخم گذاری به سرعت تکثیر پیدا میکنند و درمان آن سخت میشود.