علت ترس چیست؟ راه مقابله و درمان ترس و آشنایی با انواع آن

یکی از احساسات طبیعی و عادی برای هر انسان ترس است، که می‌تواند به شکل واقعی و یا خیالی بروز کند. این  احساس می‌تواند نوعی تهدید برای سلامت جسمی، عاطفی یا روانی ما باشد. در ایرانیجو شما را با انواع ترس و راه‌های مقابله با آن آشنا می‌کنیم.

احساس ترس چیست؟

ترس (Fear)؛ یک وضعیت طبیعی و بیولوژیکی است، که همه ما آن را تجربه می‌کنیم. این احساس توجه ما را متمرکز کرده و برای مقابله با خطر بسیج می‌کند. هدف از ترس استفاده از آدرنالین است، تا به ما بگوید از خود محافظت کرده و از مسیر آسیب دور شویم.

همه ما هر از گاهی احساس ترس می‌کنیم، اما FEAR می‌تواند مفید باشد و ما را از موقعیت‌های دردسر ساز دور نگه دارد. ترس چیست و به چه دلیلی به وجود می‌آید؟ تفاوت ترس با اضطراب و فوبیا چیست؟

احتمالاً شما نیز در طول زندگی خود سطوح مختلفی از ترس، مانند تماشای یک فیلم ترسناک و یا برخورد با یک فرد تهاجمی را احساس کرده‌اید. این حس می تواند بدون فکر کردن، ما را به عکس العمل فوری وادار کند. بعنوان مثال پریدن از مسیر ماشینی که به سمت ما می‌آید، نوعی عکس العمل فوری ترس است.

عوامل تحریک کننده ترس کدامند؟

در صورتی که نتوانیم محرک واقعی ترس را بشناسیم، قادر نیستیم خودمان را از شر تهدیدات واقعی رها کنیم. برخی از عوامل تحریک کننده این احساس، می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• ترس از تاریکی یا ندیدن محیط اطراف خود
• ترس از ارتفاع و پرواز
• ترس از طرد شدن و نداشتن تعامل اجتماعی 
• ترس از حیوانات وحشی مانند مارها، جوندگان و …
• ترس از مرگ

گاهی ترس ممکن است به لذت تبدیل شود و مغز شما ماده شیمیایی بیشتری به نام دوپامین را تولید کند. مثلا بعضی افراد عاشق ترن هوایی هستند و از گرفتار شدن در خانه‌های جن زده و تماشای فیلم‌های ترسناک لذت می برند.

علائم ترس چیست؟

زمانی که از نظر فیزیکی یا روانی در معرض خطر هستید، نواحی مختلف مغز بلافاصله فعال می‌شوند و با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. ترس در ذهن شما تجربه می‌شود، اما یک واکنش فیزیکی قوی در بدن شما ایجاد می‌کند.

 در هنگام ترس هورمون‌های استرس مانند کورتیزول و آدرنالین ترشح می ‌شوند و  فشار خون و ضربان قلب شما افزایش می‌یابد. در این هنگام تنفس سریع‌تر شده و حتی جریان خون شما تغییر می‌کند. خون از قلب شما دور شده و به سمت اندام‌های دیگر شما می‌رود.

هنگامی که احساس ترس را تجربه می‌کنید، صدای شما بلندتر شده و لحن شما تنش بیشتری پیدا می‌کند. احساس ترس در چهره شما خود را با ابروهای برجسته و صاف و لب‌های منقبض و کشیده نشان می‌دهد.  پلک فوقانی شما نیز با احساس ترس بلندتر شده و سفیدی چشم در معرض دید قرار می‌گیرد.

احساس ترس همچنین می‌تواند با علائم دیگری مانند تنگی نفس، تعریق، لرزش و یا سفت شدن عضلات بازوها و پاها همراه باشد.

تفاوت بین ترس و اضطراب و فوبیا

احساس ترس ممکن است گاهی با اختلالات خلق و خو مانند نگرانی مداوم و اضطراب اشتباه گرفته شود. اضطراب یک تجربه رایج و مداوم در بسیاری از افراد است، که می‌تواند در وضعیت‌های زندگی مانند کار و خواب تداخل ایجاد کند.

ترس ارتباط تنگاتنگی با احساساتی مانند اضطراب دارد، اما روانشناسان تفاوت‌هایی را بین این دو قائل می‌شوند. احساس ترس دارای دلیل مشخصی است، به عنوان مثال اگر کسی اسلحه را به سمت شما بگیرد، احساس ترس می‌کنید.

اما اضطراب نوعی احساس مبهم و ترسیدن از اتفاقی است، که هنوز رخ نداده است. به به بیان دیگر اضطراب، حالت آماده باش شما در مقابل خطر است. تصور کنید که در منطقه‌ای با گردباد زندگی می‌کنید و گزارش آب و هوا هشداری را ارائه می‌دهد.

 ترس از سلامت جسمانی شما را وادار می کند، که پناه بگیرید و با چراغ قوه، آب آشامیدنی و سایر وسایل ضروری آماده شوید. احساس ترس شما با عبور از گردباد از بین می‌رود. در واقع می‌ توان گفت که ترس واکنشی به یک تهدید فوری است، در حالی که اضطراب، نوعی نگرانی و پاسخ به رویدادهای آینده است.

 از طرف دیگر ترس می ‌تواند منجر به فوبیا شود. مثلا بسیار از مردم از مار، ارتفاع یا فضاهای بسته ترس دارند، بنابراین قرار گرفتن در این موقعیت‌ها سبب بوجود آمدن اضطراب و فوبیا در آن‌ها می‌شود.

فوبیا به این معنی است که اضطراب هرگز به طور کامل از بین نمی‌رود یا در زمانی که شما در خطر نیستید هم ایجاد می‌شود. ممکن است هر بار که رعد و برق می‌آید، احساس ترس کنید. یا فقط فکر کردن به گردبادها، باعث اضطراب و استرس شدید در شما شود. اگر دائماً احساس ترس می کنید، ممکن است نیاز باشد که به یک متخصص سلامت روان مراجعه کنید.

عملکرد ترس چیست؟

ترس ممکن است به عنوان یک احساس منفی در نظر گرفته شود، اما در واقع نقش مهمی در ایمن نگه داشتن ما و مقابله با خطرات دارد. در حالی که برخی از افراد ترس را تقریبا غیر قابل تحمل می‌دانند و به هر قیمتی از این احساس دوری می‌کنند، برخی دیگر از احساس ترس لذت برده و به دنبال آن می‌روند مانند تماشای یک فیلم ترسناک.

ترس یک احساس سالم و سازگار انسانی است، مگر زمانی که با منبع بوجود آورنده آن متناسب نباشد. مثلا اگر از مرگ و صدمه دیدن نمی‌ترسیدیم، قبل از عبور از خیابان به هر دو طرف نگاه نمی‌کردیم.

ترس نیز مانند همه احساسات هدفی را دنبال می کند. اما گاهی می‌تواند به قدری نامتناسب باشد، که در زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد کند. مثلا ترس از سگ‌ها مانع از رفتن بعضی افراد به پارک‌‌ها و فضاهای باز می‌شود.

ترس بیش از حد می ‌تواند در درون ما نیز تأثیر گذاشته و فعالیت سیستم عصبی را به روش ناسالم افزایش دهد. ترس ارتباط نزدیکی با اختلالات خلقی مانند اضطراب و افسردگی دارد و ممکن است سلامت روانی شما را به خطر بیندازد.

از طرفی ترس می‌تواند بر شرایط زندگی افراد تاثیر گذار باشد. به عنوان مثال برای کسی که شغلش مستلزم سخنرانی است، ترس از سخنرانی در جمع می‌تواند به شدت مخرب باشد.

انواع ترس کدامند؟

ترس می‌تواند به عنوان صدای عقل انسان و مکانیسم اولیه بقای ما باشد. اما زمانی که نتوانیم ترس را ببینیم یا از کنترل ما خارج شود، می ‌تواند مانع سلامتی ما شود و ما را از موفقیت باز دارد.

بسیاری از انواع ترس‌هایی که امروزه ما را آزار می‌دهند، بطور مستقیم زندگی ما را تهدید نمی‌کنند. مانند صدها سال پیش، که ما نگران خورده شدن توسط شیر بودیم.

با این حال ما هنوز احساس ترس می‌کنیم و در برخی موارد این ترس منجر به فوبیاهای خاص و یا اختلالات هراس می‌شود، که به شدت زندگی ما را محدود می‌کند.

ترس‌ها می‌توانند به سه نوع اصلی:

1. ترس ذاتی
2. ترس منطقی
3. ترس غیرمنطقی تقسیم شوند.

 ترس های منطقی

ترس های منطقی در جایی رخ می دهند که یک تهدید واقعی و قریب الوقوع وجود دارد. مثلا اگر کسی شما را با چاقو تهدید به مرگ کند، این یک ترس منطقی و عقلانی است.

ترس های اولیه یا ترس های ذاتی

ترس های ذاتی ترس هایی هستند که در مغز ما برنامه ریزی شده اند. این ترس ها به دلیل تکامل انسان به وجود آمده و به نوعی آموختنی هستند. مانند ترس از عنکبوت یا مار.

ترس های غیر منطقی

ترس های غیر منطقی ترس هایی هستند که دلیل خاصی نداشته و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. این احساسات که معمولاً به عنوان ترس توصیف می شوند، موانع ذهنی هستند که افراد را محدود کرده و  آنها را از پیشرفت باز می دارد. برخی از ترس های غیر منطقی شامل موارد زیر است:

• ترس از شکست،
• ترس از موفقیت،
• ترس از تغییر،
• ترس از ناشناخته ها،
• ترس از صمیمیت،
• ترس از طرد شدن،
• ترس از تنهایی،
• ترس از قضاوت شدن،
• ترس از دست دادن،
• ترس از تعهد.

در صورتی که به تنهایی قادر به مقابله با این ترس های خود نیستید، بهتر است که از یک متخصص سلامت روان کمک بگیرید.

راههای مقابله با ترس

ترس یک احساس پیچیده انسانی است، که می تواند به ایمنی شما کمک کند. این یک احساس اجتناب ناپذیر است و زمانی می تواند مفید باشد، که به عنوان یک هشدار و نه یک مانع شناخته شود.

 هیچ کس بدون ترس زندگی نمی کند، اما افرادی شجاع تلقی می شوند که بتوانند به درستی ترس را شناخته و با بهترین روش ممکن آن را مدیریت کنند.

همانطور که گفتیم اگر ترس متناسب با منبع بوجود آورنده خود نباشد، شما را تحت تاثیر قرار داده و برخی پیامدهای منفی را به دنبال خواهد داشت. بنابراین لازم است که با شیوه های صحیح مقابله با ترس آشنا شوید. 

یکی از راههای غلبه بر ترس مواجهه شدن با منبع ترس و قرار گرفتن در معرض آن است. شناخت درمانی نیز می تواند به عنوان یک روش موثر، همزمان با مواجهه برای مقابله با ترس استفاده شود.

شناخت درمانی شامل بررسی افکاری است، که در دوره های ترس به وجود می آیند. آگاهی یافتن از این افکار و بررسی دقیق اعتبار آنها، به افراد کمک می کند که ترس را کنار گذاشته و یا شدت واکنش آن ها نسبت به ترس کمتر شود.

برای غلبه بر ترس و مواجهه با آن، از قدمهای کوچک شروع کنید. به عنوان مثال اگر از مار می ترسید، تصاویر و ویدیو هایی را مشاهده کنید، که در آن افراد در حال دست زدن به مارها هستند.

اگر متوجه شدید که با منبع ترس خود احساس راحتی بیشتری می کنید، می توانید به آرامی به موقعیت های سخت تر بروید. در مورد مثال قبلی موقعیت سخت تر می تواند رفتن به باغ وحش باشد.

یکی دیگر از روش هایی که پزشکان برای مدیریت ترس توصیه می کنند، تمرینات تنفسی است. این نوع تمرینات آرامش بخش، به شما در کنترل ضربان قلب و سایر علائم فیزیکی ترس کمک می کند.

خلاصه کلام

ترس یک واکنش طبیعی و ثابت در زندگی همه ماست. شما باید یاد بگیرید چگونه آنها را مدیریت کنید و حتی از آنها به نفع خود استفاده کنید. ما نباید اجازه دهیم ترس زندگی ما را دیکته کند و از رشد و رفاه شخصی ما جلوگیری کند. در مقابل باید تشخیص دهیم که چه زمانی ترس ما را از خطر دور نگه می‌دارد و چه موقع قصد دارد ما را از حرکت باز داشته و کنترل زندگی ما را در اختیار بگیرد.