حضانت چیست؟ انواع آن کدامند؟ شرایط و قانون جدید حضانت

حضانت حق و تکلیفی است که توسط قانون به پدر و مادر، برای تربیت و نگهداری از فرزند داده می‌شود. این وظیفه در هنگام زندگی مشترک بر عهده هر دوی والدین است، اما در صورت جدایی به یکی از آنان واگذار می‌شود. در ادامه با ایرانیجو همراه باشید، تا شما را با حضانت فرزند، انواع آن و قانون جدید حضانت آشنا کنیم.

حضانت چیست؟

حق نگهداری و تربیت مادی و معنوی فرزند را اصطلاحا حضانت میگویند. در صورتی که والدین بر سر نگهداری فرزندان به توافق نرسند، قانون حضانت فرزندان را تا 7 سالگی بر عهده مادر گذاشته است. بعد از 7 سالگی حضانت فرزندان تا رسیدن به سن بلوغ با پدر است. بعد از اینکه فرزندان به سن بلوغ رسیدند، خودشان می‌توانند یکی از والدین را برای ادامه زندگی انتخاب کنند.

برای اینکه در پرونده های حضانت و سلب آن شانس پیروزی داشته باشید، بهتر است حتما از وکیل حضانت کمک بگیرید.

انواع حضانت کدامند؟

همانطور که گفتیم حضانت بر عهده گرفتن سرپرستی فرزند است، که دارای دو جنبه مادی و معنوی است. نگهداری فرزند به نوعی حق مادر بوده و برای پدر علاوه بر حق، نوعی تکلیف محسوب می‌شود.

هر یک از والدین حق دارند که در یک مقطع زمانی، نگهداری فرزند خود را بر عهده بگیرند. در صورتی که یکی از والدین برای گرفتن حضانت صلاحیت نداشته باشد، این حق به دیگری واگذار می‌شود. اگر یکی از والدین فوت کند، حضانت فرزندان به والد دیگر سپرده می‌شود.

در حالت کلی HEZANAT به دو دسته قانونی و فیزیکی تقسیم می شود.

حضانت قانونی به حق تصمیم گیری در مورد کودک و حضانت فیزیکی به حق نگهداری و مراقبت از کودک گفته می شود.

در زمانی که والدین با یکدیگر زندگی می کنند، به صورت مشترک دارای حق نگهداری قانونی و فیزیکی فرزندان خود هستند. اما در صورتی که از یکدیگر جدا شده و یا یکی از آنها فوت کند، سرپرست کودک توسط مسئولین قضایی معین می شود. 

حضانت انواع مختلفی دارد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قانونی
• فیزیکی
• ، انحصاری
• مشترک

در ادامه به بررسی هر یک از این موارد می پردازیم.

حضانت فیزیکی

حضانت فیزیکی به معنای حق زندگی با فرزند است. در صورتی که محل زندگی والدین به یکدیگر نزدیک باشد، هر کدام می توانند زمان قابل توجهی را با فرزند خود سپری کنند. در این صورت حضانت فیزیکی به صورت مشترک به والدین داده می شود.

انجام این کار یک روال عادی به زندگی فرزندان بخشیده و از میزان استرس آنان کم می کند. هنگامی که نگهداری فیزیکی کودک با یکی از والدین باشد، والد دیگر حق ملاقات با فرزند را خواهد داشت.

نوع قانونی

حضانت قانونی به معنای داشتن حق تصمیم گیری در ارتباط با نحوه تربیت، تحصیل و مراقبت های پزشکی فرزند است. این نوع سرپرستی می تواند انحصاری و یا مشترک باشد.

در صورت مشترک بودن این نوع حضانت در میان والدین، هر دوی آن ها می توانند در موارد فوق حق تصمیم گیری داشته باشند.

سرپرستی انحصاری

سرپرستی انحصاری به حالتی گفته میشود که نگهداری قانونی و فیزیکی کودک، به یکی از والدین سپرده شود. حضانت انحصاری زمانی اتفاق می افتد که یک از والدین به دلایلی مانند اعتیاد، صلاحیت نگهداری از فرزند را نداشته باشد.

حتی اگر حضانت فیزیکی کودک با یکی از والدین باشد، دیگری می تواند از حضانت قانونی برخوردار بوده و با فرزند خود ملاقات داشته باشد.

در صورتی که مسئول نگهداری فرزند، فرد دیگر را از ملاقات فرزند منع کند، طرف مقابل می تواند از وی شکایت کند. اما اگر این ممانعت به صورت مداوم تکرار شود، می تواند باعث سلب حضانت از مسئول سرپرستی فرزند شود.

طبق قانون مجازات جلوگیری از ملاقات فرزند، می تواند سه تا 6 ماه حبس و یا جزای نقدی باشد.  بنابراین درست است که مراقبت فیزیکی فرزند با یکی از والدین است، اما هر دوی آن ها می توانند در مورد تربیت فرزند تصمیمات مشترکی داشته باشند.  

این نوع حضانت تنها زمانی می تواند مفید باشد، که یکی از والدین آسیب زننده باشد. در غیر این صورت بهتر است که به دنبال نوع انفرادی نباشید.

نوع مشترک

حضانت مشترک زمانی است که والدین مسئولیت های نگهداری و تربیت فرزند را میان خود تقسیم کنند. این نوع می تواند شامل فیزیکی و قانونی فرزند باشد.

در صورتی که والدین با هم زندگی نمی کنند و از یکدیگر طلاق گرفته باشند، باز هم می توانند حضانت قانونی فرزندان را به اشتراک بگذارند.

شرایط حضانت فرزند

والدین در صورتی می توانند از حق حضانت خود استفاده کنند، که از شرایط تعیین شده توسط قانون گذار برخوردار باشند. بنابراین در صورتی که هر کدام از والدین این شرایط را نداشته باشد، می توان از او سلب حضانت نمود.

یکی از شرایط رسیدن به سن بلوغ است.

از طرفی مسئول نگهداری، لازم است که فرد عاقلی باشد. عاقل بودن به این معناست که فرد دارای جنون نبوده و از قوای عقلی سالمی برخوردار باشد.

از طرف دیگر این فرد باید از سلامت جسمی و روانی لازم بهره مند بوده و به بیماری های واگیر دار مبتلا نباشد. فردی که حضانت کودک را بر عهده می گیرد باید دچار انحطاط اخلاقی نبوده و از شایستگی لازم برخوردار باشد.

شرط دیگر داشتن توانایی عملی است. به عبارتی فردی که مسئولیت حضانت را به عهده می گیرد، باید بتواند نیازهای کودک را برطرف کرده و در عمل از او مراقبت کند.

طبق ماده 1192 قانون مدنی، در صورتی که والدی کافر شود، حضانت کودک مسلمان از وی گرفته خواهد شد. به این دلیل که با مصلحت کودک تناقض داشته و او را تحت آسیب قرار خواهد داد.

در ماده 1170 قانون مدنی آمده است، که حق حضانت مادر بعد از ازدواج مجدد از وی سلب خواهد شد. اما در صورتی که مادر بتواند صالح بودن همسر خود را اثبات کند، حق وی از بین نخواهد رفت.

اشخاص عهده دار سرپرستی فرزندان

در وهله اول این والدین هستند که عهده دار فرزندان هستند. اما این امکان وجود دارد که به هر دلیل این حضانت از آن ها سلب شود و یا ممکن است هر دوی آنها فوت کنند.

زمانی که والدین در دسترس نباشند، در ابتدا حضانت فرزندان به جد پدری آنها واگذار می شود. در صورت نبود این اشخاص و یا عدم صلاحیت آن ها، جد مادری و یا اشخاص تعیین شده توسط دادگاه مسئول نگهداری خواهد شد.

قانون جدید حضانت

قانون قدیم حضانت حق نگهداری از فرزند پسر را تا 2 سالگی و فرزند دختر را تا 7 سالگی به مادر داده بود. بعد از این زمان حضانت فرزندان به پدر سپرده می شد.

اما مدتی است که این قانون تغییر کرده و طبق قانون جدید، حضانت فرزند چه پسر و چه دختر تا 7 سالگی به مادر سپرده می شود. بعد از 7 سالگی سن بلوغ حضانت فرزندان به پدر داده می شود.

بعد از رسیدن فرزندان به سن بلوغ به فرزندان اجازه داده می شود، تا در ارتباط با ادامه زندگی خود تصمیم گیری کنند. بنابراین فرزند دختر از 9 سالگی و فرزند پسر از 15 سالگی، می تواند انتخاب کند که تحت حضانت چه کسی باشد.

بخشیدن حضانت فرزند به زن

زن می تواند در قبال بخشیدن مهریه، حضانت فرزند را بدست آورد. البته این امر مشروط به این است که با همسر خود به توافق رسیده و شرایط لازم برای نگهداری فرزند را داشته باشد. اما در صورتی که فرزند به سن بلوغ رسیده باشد، حق انتخاب با خود وی خواهد بود.

در صورتی که پدر و مادر در ارتباط با نگهداری فرزند به توافق برسند، باید تکلیف نحوه ملاقات فرزند و نفقه وی را نیز مشخص کنند. بنابراین هر کدام از والدین که حضانت فرزند را بر عهده ندارد، می تواند از حق ملاقات وی برخوردار باشد.

در صورتی که والدین نتوانند در مورد جزئیات ملاقات فرزند به توافق برسند، این وظیفه دادگاه است که زمان و مکان ملاقات را تعیین کند.

 اگر والدین به هر دلیل از توافقات فوق پشیمان شوند، می توانند برای تجدید نظر به دادگاه مراجعه کنند. دادگاه نیز بنابر مصلحت فرزند، تصمیم دیگری را اتخاذ خواهد کرد.

ضمانت اجرای حضانت چیست؟

برای اینکه والدین در اجرای حضانت فرزند به درستی عمل کنند، قانون سه ضمانت اجرایی در نظر گرفته است.

1. طبق ماده 632 قانون مجازات اسلامی اگر کسی از اعمال حق حضانت جلوگیری کند، به 3 تا 6 ماه حبس و یا پرداخت جزای نقدی محکوم خواهد شد.
2. همانطور که گفتیم حضانت فرزند هم حق والدین بوده و هم تکلیف آن ها است. اما ممکن است والدین در مدتی که مسئولیت بر عهده آنهاست، از نگهداری فرزند امتناع کنند. طبق ماده 1172 ضمانت اجرائی برای خودداری از اعمال حضانت، ملزم کردن والدین به حضانت است.
3. گاهی والدین در انجام وظایف خود کوتاهی کرده و به درستی از فرزند مراقبت نمی کنند. طبق ماده  633 قانون مجازات اسلامی، مجازات عدم مراقبت صحیح از فرزند، می تواند از 6 ماه تا 2 سال حبس و یا جزای نقدی باشد.

کلام آخر

زمانی که فرزندی بدنیا می آید، نگهداری و حضانت او تکلیف پدر و مادر است. اما در زمان طلاق و جدایی این تکلیف بر عهده چه کسی باشد؟ در این مقاله در خصوص انواع حضانت فرزند و شرایط آن صحبت کردیم.