پاسارگاد کجاست؟ معرفی آثار تاریخی بجا مانده از کوروش + ساعت بازدید و آدرس
کوروش کبیر 2600 سال پیش پاسارگاد را در دشت مرغاب شهر مرودشت (استان فارس) بنا کرد. پاسارگاد دارای مجموعه ای از آثار باستانی متعدد است که در یونسکو نیز به ثبت رسیده است. در ایرانیجو به معرفی پاسارگاد و مقبره کورش می پردازیم.
پاسارگاد کجاست؟
پاسارگاد در استان فارس و شهر مرودشت قرار دارد. برای بازدید از پاسارگاد میتوانید از اقامت در بهترین هتل شیراز بهره ببرید.
- آدرس دقیق پاسارگاد: استان فارس، سعادت شهر، کیلومتر ۲۰ جاده اصفهان، مجموعه پاسارگاد.
لوکیشن پاسارگاد روی نقشه گوگل
برای رفتن به پاسارگاد میتوانید روی نقشه زیر کلیک کنید و جزییات کامل را روی نقشه مشاهده کنید.
همه ما زمانی که صحبت از تاریخ پر افتخار و اوج صلابت ایران و ایرانی می شود بدون شک به یاد زمان کوروش کبیر می افتیم، فردی که به پندار، کردار و گفتار نیک معتقد بود و همواره در عملکرد خود هم آن را به همگان ثابت میکرد.
کوروش کبیر بنیانگذار امپراطوری بزرگ حکومت هخامنشیان در 546 سال قبل از میلاد مسیح بود، که تخت پادشاهی وی در 130 کیلومتری شمال شیراز کنونی و پاسارگاد قدیم قرار داشت.
محوطه ای در پاسارگاد وجود داشت که به آن دشت مرغاب می گفتند و آن یک باغ بزرگ، شامل نگهبانان و خدم و حشمی بود که از آرامگاه «کوروش» محافظت میکردند.
لازم به ذکر است برخلاف تصور عموم تخت جمشید جز آثار وی نبوده و داریوش بزرگ یعنی داماد او(از تبار هخامنشیان) آن را بنا نموده است و در ادامه به تفاوت پاسارگاد و تخت جمشید نیز می پردازیم.
تاریخچه نام گذاری پاسارگاد
واژه پاسارگاد در اصل به معنای نیکان روزگار است و هرودوت در کتاب خود از آن نام برده و نوشته است که (پاسارگادی) از مهمترین قوم و عشایر پارسیان بوده که حکومت هخامنشیان از آن برخاسته، گرفته شده و به معنی (آنان که گرز گران میکشند) می باشد
در میان نوشته‌های تاریخ دان ها و صاحب نظران به این نتیجه میرسیم که نام اصلی پاسارگاد ، “پسرکد” بوده که از نام قبیله شاهی پارسیان گرفته شده است.
آثار باستانی به جا مانده از زمان کوروش کبیر و حکومت هخامنشیان
اکنون به تعدادی از آثار به جای مانده از زمان کوروش کبیر و حکومت هخامنشیان اشاره می نماییم که امروزه جز جاذبه های توریستی گردشگری محسوب میشوند و افراد زیادی را از تمام نقاط جهان به خود جذب میکنند:
- آرامگاه کوروش کبیر
- آرامگاه کمبوجیه
- کاخ های بارعام، اختصاصی و دروازه
- مجموعه باغ شاهی شامل آب نماها و کوشک ها
- محوطه مقدس
- تل تخت یا مادر سلیمان
- کاروانسرای مظفری
- مسجد اتابکی یا مسجد پاسارگاد
- سنگ نگاره ها و نقش برجسته های پاسارگاد از جمله انسان بالدار
- پل پاسارگاد
- تنگه بلاغی
در ادامه به معرفی آثار تاریخی مجموعه پاسارگاد شیراز می پردازیم.
آرامگاه کوروش کبیر کجاست؟
بنای آرامگاه کوروش ترکیبی از معماری ایرانی، مصر، میان‌رودان و یونان باستان است. از آنجا که تا نزدیک یک قرن پیش مدارکی از هویت مقبره کورش وجود نداشت به آن آرامگاه مادر سلیمان نبی گفته میشد. در آن روزگار به دلیل اینکه ساخت بناهای بزرگ سنگی را از توان مردم عادی دور از تصور می دانستند، آن را به سلیمان نبی نسبت می دادند.
آرامگاه کوروش کبیر سال‌های زیادی به عنوان مقبره مادر حضرت سلیمان زیارت میشد. حتی در دوره اتابکان، پارس و ایران را با نام ملک سلیمان می‌شناختند. در این دوره به وسیله ستونهای به جا مانده، مسجدی بر روی آرامگاه بنا نموده و بر دیوار جنوبیِ اتاق محرابی حجاری کردند.
آرامگاه کوروش کبیر که سبک معماری پلکانی دارد، بسیار شبیه به به عبادتگاه های «زیگورات» است و حدود یک کیلومتر از دیگر کاخ پاسارگاد فاصله دارد.
قدمت آرامگاه کوروش به سال 530 تا 540 قبل از میلاد بازمیگردد. و در تحقیقات سال 1820 میلادی بعنوان آرامگاه کورش ثبت گردید.
مشخصات آرامگاه کورش
- جنس سازه: سنگ آهک سفید
- ارتفاع مقبره: 11 متر
- ظاهر: ساده و بدون تجملات
- سقف: شیروانی
- تعداد پله ها: 6 پله
مقبره کوروش همچون الماسی در میان دشت مرغاب زیبایی و درخشندگی خود را منعکس می کند.
آرامگاه کوروش کبیر تنها بنا از مجموعه پاسارگاد می باشد که جهانگردان و تاریخ نویسان آن را توصیف نموده و عظمت، شکوه و اقتدار آن را نقل می کنند. استرابون، از تاریخ نویسان یونانی، به نقل از یکی از سرداران اسکندر می نویسد:
و در آنجا اسکندر آرامگاه کوروش را در پردیسی مشاهده کرد، به صورت برجی کم‌ارتفاع که زیر سایه انبوه درختان باغ شاهی پنهان بود.
آرامگاه کمبوجیه یا آتشکده ای از دوران کوروش کبیر
آرامگاه کمبوجیه که در زمان حال آن را به عنوان آتشکده دوره کوروش کبیر معرفی میکنند، جز آثار بسیار خاص و منحصر به فرد آن دوران می باشد که با نام بنای زندان در میراث جهانی به ثبت رسیده.
آرامگاه کمبوجیه به برج سنگی و همچنین در دوره اسلام به زندان سلیمان نیز شهرت داشته است.
کاخ اختصاصی پاسارگاد
معروفترین کاخ در پاسارگاد با مساحت 3192 مترمربع، کاخ اختصاصی نام دارد. این کاخ از سنگ سفید، سنگ ماسه و سنگ آهک سیاه ساخته شده است.ستونهای این کاخ دارای نقش ها و تزیینات چشم نوازی است که هر بیننده ای را مجذوب زیبایی خود میکند.
باستان شناسان با بررسی اشیای کشف شده و سبک معماری این مقبره، اثبات کردند که اینجا محل اقامت کورش بوده است.
این بنا دارای یک تالار اصلی و دو ایوان در شرق و غرب کاخ و همچنین دو اتاق در یکی از ایوان های کاخ که به مرور زمان تخریب گشته می باشد
نقش شاه هخامنشی با لباس پادشاهی بر روی درب های این کاخ به تصویر کشیده شده است.
در بخش جنوبی کاخ کتیبه ای به چشم میخورد که در آن کوروش کبیر با خط میخی، به سه زبان فارسی باستان، ایلامی و بابلی، با این مضمون وجود دارد:
من کوروش شاه هخامنشی ام
در بخش شرقی این بنا، سکویی روی ایوان به چشم میخورد که، باستان شناسان می گویند کوروش کبیر از آنجا باغ را نظاره می کرده است.
کاخ بارعام پاسارگاد
کوروش کبیر از این کاخ جهت پذیرایی از مهمانان و مقامات ملل مختلف استفاده می نموده.
اندیشه‌های آزادی‌خواهانه کوروش کبیر نخستین بار از این مکان به تمام دنیا گسترش پیدا کرد.
تالار این کاخ با 8 ستون برافراشته و 705 مترمربع مساحت روزگاری پذیرای مهمانان و مقامات از سراسر امپراطوری هخامنشی بود.
در حال حاضر از ستونهای کاخ بارعام فقط یک عدد به ارتفاع 10 متر پابرجا مانده است . باقی ستون‌ها در دوره اتابکان برای ساخت مسجد اتابکی به اطراف مقبره کوروش منتقل کرده بودند که اکنون به جای قبل خود بازگردانده شده‌اند.
کاخ دروازه پاسارگاد
کاخ دروازه ورودی اصلی مجموعه با شکوه پاسارگاد می باشد، این کاخ در قسمت شرقی پاسارگاد قرار گرفته و مساحت آن حدود 726 متر مربع است.
همچنین کاخ دروازه، ظاهری بسیار مشابه کاخ دروازه ملل، واقع در تخت جمشید دارد.
این بنا امروزه تخریب گشته و بقایای اندکی از آن باقی مانده است.
بر طبق نظر باستان شناسان تالار اصلی این کاخ را 8 ستون از جنس سنگ تشکیل می داده که ارتفاع آن ها 16 مترو مساحت آن 686 متر مربع بوده است.
لازم به ذکر است، ستون های تالار کاخ دروازه در زیر خاک کشف شده و زیر پوششی از کاهگل نگهداری میشوند.
تالار اصلی این بنا دارای دو درب اصلی و دو درب فرعی بوده و باستان شناسان موفق به کشف دو اتاق نگهبانی در کاخ شده اند.
مجموعه باغ شاهی شامل آب نماها و کوشک ها
این مجموعه با نام‌های پردیس پاسارگاد، پردیس کوروش و باغ ایرانی نیز شهرت دارد
طراح اصلی این باغ خود شخص کوروش کبیر بوده و طرح وی به باغ در باغ معروف می باشد
طراحی باغ به این صورت بوده که باغ های کوچکتر در باغ اصلی و بزرگتر قرار می گرفتند و همچنین باغ شامل دو ساختمان و درختان و پرندگان بسیاری بوده که به نوعی برای افراد تداعی کننده بهشت باشد.
پردیس پاسارگاد را مادر باغ‌های ایرانی دوره صفوی و نیز باغ‌های شاهی هند می‌دانند
آب نماها یا آبراهه های پاسارگاد
باغ شاهی آب خود را از انشعاب‌هایی که از رودخانه پلوار جدا مي¬شده تأمين مي¬کرده است.
در این باغ از جوی‌ها و حوضچه‌ها برای گردش آبرسانی در محوطه استفاده می شده و همچنین این آبراهه‌هابه ما اطلاعاتی در زمینه وضعيت نخست گذرگاه‌ها، درختان و چمنزارها را در پردیس پاسارگاد به ما می دهند
حوضچه‌ها نیز برای تقسيم و کند نمودن سرعت آب در مسير جوی‌ها ساخته می شدند.
آب‌نماهاعلاوه بر آبیاری باغ شاهی، جنبه‌های تزیینی و زیبایی بسیاری داشتند
کوشک ها
در دو سمت محدوده باغ مرکزی، بقایای بنایی قابل مشاهده است که به کوشک باغ معروف است. کوشک ها مکمل آب‌نماها بوده و برای استراحت و تماشای منظره باغ مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
این دو بنا که آنها را با نام( الف وب )می‌شناسیم، از نقشه کاخ‌های پاسارگاد الهام گرفته شده اند و بر اساس شواهد به دست آمده، کوشک(ب) به این دلیل که دربین دو کاخ بارعام و خصوصی قرار داشته، بیشتر مورد توجه بوده است.
محوطه مقدس
در شمال غربی پاسارگاد دو تکه سنگ بزرگ و سفید به ارتفاع 2 متر وجود دارد.
با فاصله بسیار کمی از این دو سنگ، مصطبه‌ای (نوعی مقبره در مصر باستان همانند تخت یا سکو) موجود است که به مرور زمان به شکل تپه درآمده است.
در مجموع به محوطه ای که این دو سنگ در آن واقع شده اند محوطه مقدس می‌گویند.
بر طبق کاوش های انجام شده توسط باستان شناسان و تاریخ دانان، در زمان کوروش کبیر از این محوطه به عنوان آتشدان، برای برگزاری مراسم دینی و مذهبی و تاریخی استفاده می‌شده است.
تل تخت
به تل تخت، تخت مادر سلیمان و دژ داریوش نیز می گفتند.
کوروش کبیر بهترین معماران و سنگ تراشان آن روزگار را جهت ساخت این ارگ به کار گرفت ولی متاسفانه قبل از اتمام این بنا از دنیا رفت و سال ها بعد پادشاه داریوش بزرگ با دست بردن در نقشه اولیه این ارگ سلطنتی نیمه تمام را به دژ یا گنج خانه تغییر داد.
کاروانسرای مظفری
این کاروانسرا در دوره شاه مظفر از سلسله اتابکان فارس ساخته شد.
با توجه به عبور کاروان‌های متعدد از جاده شاهی، لزوم احداث آن مطرح گشت و برای ساخت آن از سنگ‌های سفید کاخ‌های موجود در پاسارگاد استفاده شده است.
درگذشته کنار این کاروانسرا قبرستانی وجود داشته که مردم مردگان خود را در آنجا دفن میکردند و از سنگ های کاخ برای سنگ قبر های خود می بردند که اکنون تعداد زیادی از این سنگ ها که منقوش به کتیبه های جالبی بودند به موزه هفت تنان شیراز منتقل شده اند.
مسجد اتابکی یا مسجد پاسارگاد
در دوران فرمانروایی اتابکان فارس و در قرن هفتم هجری، به وسیله ستون های باقی مانده از کاخ بارعام مسجدی ساختند که بقایای این مسجد تاریخی تا سال ۱۳۵۰ خورشیدی نیز باقی مانده بود و در جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی نیز قابل‌مشاهده بودند.
امروزه این ستون‌ها به محوطه اصلی خود در نزدیکی کاخ بارعام کوروش منتقل شده‌اند و کتیبه‌های عربی روی آنها نیز هنوز قابل مشاهده است.
سنگ نگاره ها و نقش برجسته های پاسارگاد از جمله انسان بالدار
نقش های بسیاری بر بنای کاخ های کوروش کبیر حک شده است که از جمله جالب ترین آنها تصویر مردی با 4 بال می باشد.
طبق فرضیه باستان شناسان این سنگ‌نگاره نمادی از دوستی و همدلی بین ملل مختلف است زیرا در این تصویر مرد از هنر و فرهنگ ملل گوناگون الهام گرفته‌اند.
ریشه بال‌ها به هنر آشوری، تاج به هنر مصری و لباس بلند به فرهنگ ایلامی بازمیگردد.
پل پاسارگاد
در جهت غرب کاخ دروازه به آثارباقی مانده ای برمی خوریم که روزگاری پل با شکوهی دارای ستونهای 2 متری بوده و آن را بر روی آبراهه‌هایی که از رودخانه پلوار انشعاب می‌گرفت، ساخته بودند.
تنگه بلاغی
تنگه بلاغی در دوران هخامنشیان، مراکز امپراطوری آن ها را به هم متصل می‌کرده، این تنگه در حد فاصل دشت پاسارگاد و دشت سعادتشهر قرار دارد و تاکنون آثار بسیاری از زمان پارینه سنگی میانی تا دوره اسلامی کشف شده است
سخن پایانی
با وجود اینکه آرامگاه کوروش کبیر در پاسارگاد طی سال ها مورد بی مهری بسیار و غارت و آسیب قرار گرفته است، ولی همچنان عظمت و جلال خودش را حفظ نموده و قدرت ایرانیان باستان را به رخ جهانیان می کشد، و افراد را از جای جای نقاط جهان برای دیدن این شکوه و تمدن به سمت خود جذب می کند. امیدواریم که بقایای این فرمانروای باشکوه برای نسل های بعد و آیندگان باقی بماند تا بتوانند تاریخچه و پیشینه خود را ببیند و به خود و ایرانی بودنشان ببالند.
