استان خراسان شمالی کجاست؟ نقشه، آب و هوا+ سوغات و صنایع دستی

استان خراسان شمالی که به کردستان شمال معروف است، یکی از استان‌های ایران است. مرکز این استان شهر بجنورد بوده و واقع در شمال شرقی این کشور است. مساحت آن 28.434 کیلومتر مربع بوده و 15امین استان ایران از نظر وسعت به شمار می‌رود. ارتفاع این استان از سطح دریا 1326 متر مربع می‌باشد. در ایرانیجو به بررسی خراسان شمالی می‌پردازیم.

استان خراسان شمالی کجاست؟

محدوده ی جغرافیایی و همسایه های استان خراسان شمالی به شرح زیر است:

• از طرف شمال با کشور ترکمنستان
• از سمت شرق و جنوب با استان خراسان رضوی
• از جنوب غربی با استان سمنان
• از سمت غرب با استان گلستان

لوکیشن استان خراسان شمالی روی نقشه

در تصویر زیر لوکیشن استان خراسان شمالی قابل مشاهده است که با کلیک روی آن میتوانید آن را واضح تر و با جزئیات بیشتر آن را مشاهده کنید.

جمعیت استان خراسان شمالی

جمعیت خراسان شمالی بر اساس آمار سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1395 حدود 863.092 و در قالب 209850 خانواده می‎باشد. بیشتر مردم این استان شیعه بوده و کمی نیز اهل سنت می‎باشند. استان خراسان شمالی شامل گروهای قومی کردها، ترکها، ترکمن‌ها، ‌تات‌ها و فارسی زبانان می‌باشد.

پرجمعیت ترین شهرستان‌های این استان به ترتیب عبارتند از:

• بجنورد
• شیروان
• اسفراین

طبق آخرین آمار به دست آمده، استان خراسان شمالی از میانگین سواد در کل کشور نیم درصد تقارن داشته و 4 امین استان بی سواد ایران به شمار می‌رومد.

نرخ شهرنشینی این استان، 48.36% و نرخ بیکاری آن 5.6% درصد است، همچنین نرخ مشارکت اقتصادی این استان 40.7% می‌‎باشد.

آب و هوا استان خراسان شمالی

این استان آب و هوایی متنوعی داشته و چون نواحی کوهستانی گسترده‌ای داردt آب و هوای آن اکثرا معتدل کوهستانی می‎‌باشد. است. بخش‌های از جنوب استان خراسان شمالی که در مجاورت کویر مرکزی قرار دارند، دارای آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی بوده و همچنین بخش‌های مرتفع این استان، آب و هوای سرد کوهستانی دارد.

طبق دوره آمار سی ساله، میانگین دمای سالانه این استان 3.13 درجه سانتی گراد است. سردترین ماه سال، دی ماه با حداقل میانگین دمای 5.1 درجه سانتی‌گراد و گرم‌ترین ماه نیز تیر بوده که حداکثر میانگین دمای آن 7.24 درجه سانتی‌ است. طبق آمار اداره کل هواشناسی استان، سردترین شهر این استان فاروج و گرم‌ترین شهر آن جاجرم است.

شرایط اقلیمی

این استان از نظر ناهمواری به 2 بخش تقسیم شده که عبارتند از:

1. نواحی کوهستانی
2. پست و هموار

بلندترین نقطه این استان قله شاه جهان بوده واقع در رشته کوه‌های آلاداغ می‎باشد. ارتفاع این قله 3.051 متر است. کوتاه ترین ناحیه این استان نیز در بخش خروجی رودخانه اترک می‎باشد که ارتفاع آن از سطح دریا 400 متر مربع است. این دریاچه در روستای تازه یاب قرار دارد.

بر اساس نظریه زمین شناسی، کوهای استان خراسان شمالی از آخرین حرکت‌های کوه زایی که به دوران سوم باز می‌گردد حاصل شده‌اند. این کوه‌ها شامل 2 قسمت می‎باشند که عبراتند از:

• رشته کوه کپه‌داغ
• رشته‌کوه آلاداغ

در ادامه به توضیح هر کدام از این موارد می‌پردازیم:

رشته‌کوه کپه داغ

رشته‌کوه کپه داغ واقع در شمال استان خراسان شمالی است. گسل عشق‌آباد یا همان گسل کپه‌داغ) این رشته کوه را از دشت‌های پست ترکمنستان جداکرده و همچنین دشت‌های مانه و سملقان، شیروان، بجنورد، فاروج و رودخانه اترک رشته کوه کپه داغ را از رشته‌کوه جنوبی آلاداغ جدا می‌کند.

این رشته کوه از نظر ساختار زمین شناسی، شباهت بسیار زیادی به رشته کوه زاگرس داشته و همچنین به دلایل زیر این مکان شرایط مطلوب و مساعدی به منظور ذخایر منابع گاز و نفت و آب زیرزمینی دارد:

• وجود گسل‌های متعدد ساختار رسوبی
• نامتقارن بودن چین‌ها
• فقدان فعالیت‌های آتشفشانی
• وجود سنگ‌های دارای درز و شکاف

رشته‌کوه آلاداغ

دشت‌های بجنورد، مانه و سملقان، فاروج و شیروان ابن رشته کوه را از رشته‌کوه کپه‌داغ جدا کرده است. یکسری کوه‌ با ارتفاع کم، رشته کوه آلاداغ را در اطراف جاجرم و در غربی ترین ناحیه به رشته کوهستانی شاه کوه البرز وصل می‌کند. همچنین قسمت شمالی این رشته کوه با چند نوع پرتگاه‌های گسلی به رود اترک متصل شده و قسمت جنوبی آن به وسیله چند گسل به دشت جاجرم مرتبط شده است.

تاریخچه استان خراسان شمالی

قدمت این سرزمینه حداقل به 5000 تا 8000 سال قبل و به دوران نوسنگی باز می‌گردد.

حداقل قیمتی که برای این سرزمین وجود دارد، دوران نوسنگی و حدود ۵٠٠٠ تا ٨٠٠٠ سال قبل است. در برخی از بخش‌های تاریخی این ناحیه آثاری کشف شده است که نشان دهنده‌ی ارتباط این منطقه با مکانی خارج از فلات کشور ایران و دور است. این آثار پویایی فرهنگ این منطقه را در دوران قبل از تاریخ به نمایش می‌گذارد.

در دوران حکومت اشکان‌ها، قوم پارت در خراسان زندگی می‌کردند. آثار تاریخی کشف شده نشان دهنده حضور فعال قوم پارت در قسمت خراسان کنونی است. علاوه بر آن استان خراسان شمالی در مسیر جاده ابریشم قرار داشته که منجر به توسعه و رشد اجتماعی و اقتصادی این استان در دوره‌های مختلف تاریخی به خصوص دوره ساسانی شده است.

شهرستان های استان خراسان شمالی

استان خراسان شمالی شامل از 9 شهرستان، 25 شهر و 19 بخش، 40 دهستان و 862 روستای دارای سکنه است. در جدول زیر آمار تقسیمات کشوری این استان را در سال 1395 مشاهده خواهید کرد.

#	شهر	شهرستان	جمعیت (۱۳۹۵)
۱	بجنورد	بجنورد	۲۲۸٬۹۳۱
۲	شیروان	شیروان	۸۲٬۶۸۹
۳	اسفراین	اسفراین	۵۹٬۴۹۰
۴	آشخانه	مانه و سملقان	۲۵٬۱۰۴
۵	جاجرم	جاجرم	۱۹٬۵۸۰
۶	فاروج	فاروج	۱۸٬۰۶۱
۷	گرمه	گرمه	۱۰٬۹۳۳
۸	خانلق	شیروان	۶٬۵۱۸
۹	یکه‌سعود	راز و جرگلان	۵٬۲۸۴
۱۰	راز	راز و جرگلان	۵٬۰۲۹
۱۱	درق	گرمه	۴٬۹۲۶
۱۲	زیارت	شیروان	۴٬۱۷۹
۱۳	ایور	گرمه	۳٬۹۹۴
۱۴	آوا	مانه و سملقان	۳٬۹۹۳
۱۵	تیتکانلو	فاروج	۳٬۸۳۵
۱۶	صفی‌آباد	بام و صفی‌آباد	۳٬۴۲۷
۱۷	چناران‌شهر	بجنورد	۳٬۳۸۰
۱۸	غلامان	راز و جرگلان	۲٬۸۶۷
۱۹	قاضی	مانه و سملقان	۲٬۴۲۸
۲۰	شوقان	جاجرم	۲٬۳۱۳
۲۱	سنخواست	جاجرم	۲٬۰۷۷
۲۲	پیش‌قلعه	مانه و سملقان	۲٬۰۰۱
۲۳	حصار گرم‌خان	بجنورد	۱٬۴۹۹
۲۴	لوجلی	شیروان	۱٬۴۸۱
۲۵	قوشخانه	شیروان	۹۹۶

جاذبه‌های گردشگری و تاریخی شهرستان‌های استان خراسان شمالی

شهرستان‌های این استان جاذبه‌های تاریخی و طبیعی متعددی داشته که در ادامه بعضی از آن‌ها را نام می‎بریم

شهرستان اسفراین

جاذبه‌های گردشگری و تاریخی شهرستان‌ اسفراین عبارتند از:

• دهکده توریستی روئین
• سد بیدواز
• غار پرقیستان (در شهر صفی‌آباد)
• دره جاج سست در اسفراین
• شهر بلقیس
• امامزاده باباقدرت
• روستای گردشگری قزاقی

شهرستان بجنورد

شهر چناران شهر واقع در شهرستان بجنورد، شهری سرسبز بوده که منابع بکر طبیعی، چشمه سارهای پر از آب، درختان هلو، درختان گرده و غیره متعددی را در خود جای داده است. از جاذبه گردشگری این شهر می‌توان به درخت چناری که بالای چشمه سار قرار دارد اشاره کرد. قدمت این درخت به دوران قاجار باز می‌گردد.

جاذبه‌های گردشگری و تاریخی شهرستان‌ بجنورد عبارتند از:

• پارک باباامان
• آبگرم ایوب پیغمبر
• پارک بش قارداش
• روستای پیغو
• کمپ گلستان
• آبشار حمید
• دره بازخانه
• دره فیروزه
• دره مهنان
• آب گرم قراجه
• روستای پلکانی اسفیدان
• باغ ملا محمد (در توابع روستای باغچق)
• آینه خانه و عمارت مفخم
• کوشک علی‌آباد
• حسینه جاجرمی
• کاروانسرای سبزه میدان
• حمام عسگری

شهرستان مانه و سملقان

جاذبه‌های گردشگری و تاریخی شهرستان‌ مانه و سملقان عبارتند از:

• آتشکده اسپاخو
• تپه باستانی ریوی
• آبشار بیار
• روستای درکش
• آبشار زوعلیا
• آبگرم مهمانک
• روستای شیر آباد

شهرستان شیروان

جاذبه‌های گردشگری و تاریخی شهرستان‌ شیروان عبارتند از:

• حمام تاریخی پیرشهید
• مناطق حفاظت شده ییلاقی گلیل و سرانی
• دریاچه سد بارزو
• غارهای دستکند هنامه
• روستاهای پلکانی و بکر زوارم و گلیان
• اوغاز
• بوانلو
• حصارپهلوانلو
• برزلی
• گرماب
• بلغان
• باداملق
• کوهستان پارک شیرکوه
• چهار طاقی تیموری شیروان
• تپه ارگ باستانی شیروان
• روستاهای هدف گردشگری قلعه زو
• آبشار اسطرخی

شهرستان فاروج

جاذبه‌های گردشگری و تاریخی شهرستان‌ فاروج عبارتند از:

• حمام فاروج
• اقامتگاه بوم گردشگری مردکانلو
• حمام روستای استاد
• دره خسروی
• قله شاه جهان
• آرامگاه بابا و بی بی
• امام‌زاده اولیا استاد
• برج مفرنقاه
• تپه طویل
• برج استاد
• درخت ۵۰۰ ساله اسفجیر
• گلور تپه و کول تپه
• امامزاده عبدالرحمان خرق
• امام مرشد
• غار تاریخی تبریان
• سد چری
• تپه چکی
• تپه خیرآباد
• تپه خلق آباد

شهرستان جاجرم

جاذبه‌های گردشگری و تاریخی شهرستان‌ جاجرم عبارتند از:

• مسجد جامع جاجرم
• نارین قلعهٔ جاجرم
• کوشک جاجرم
• سردابهٔ جاجرم
• ارگ کاظم خان جاجرم
• قلعهٔ خان جاجرم
• بقعهٔ مبارکهٔ خواجه علی بن مهزیار جاجرم
• کوه بابای جاجرم
• تنگهٔ جاجرم
• تپهٔ پهلوان جاجرم
• تپهٔ حیدران جاجرم
• رباط قلی
• حمام جاجرم
• پول چوبی ابریشم
• قلعه جلال الدین

شهرستان گرمه

جاذبه‌های گردشگری و تاریخی شهرستان‌ گرمه عبارتند از:

• رباط عشق
• روستا دشت
• رباط قره بیل
• مسجد جامع درق
• امامزاده فضل بن علی درق
• امامزادگان ابراهیم و محمد درق
• قلعه قدیمی دهه درق
• قلعه قدیمی نارنج قلعه درق
• غار کفترک درق
• بند تاریخی مهار (معار) درق
• آب انبارهای قدیمی راه‌های قدیمی (مسیر درق – شاهرود)
• یادبود و گلزار شهدای شهر درق
• قلعه خداوردی درق
• نظرگاه امام علی گرمه
• شهر باستانی ده هزار ساله راونیز
• غار پرقیستان
• امامزاده باباقدرت
• روستای تاریخی آردین
• روستای تاریخی پرثوا در (کنار روستای گسک)
• امامزاده حمزه دهنه شیرین
• تپه قلعه کهنه کند

شهرستان راز و جرگلان

جاذبه‌های گردشگری و تاریخی شهرستان‌ راز و جرگلان عبارتند از:

• سد غلامان
• بوم گردی یوقان برج (همراه با اسب سواری در ناحیه غلامان)
• بوم گردی جرگلان
• سد چندیر جرگلان
• اسب ترکمن

اقوام و زبان‌ها در خراسان شمالی

اقوامی که در این استان سکونت دارند عبارتند از:

• کردهای کرمانج
• ترکمن‌ها
• تات‌ها
• ترک‌های خراسان
• خاوری
• عرب
• بلوچ
• لر

در این آستان زبان کرمانجی، زبان بسیار رایج بوده ولی به دلیل اقوام مختلفی که در این استان سکونت دارند، زبان فارسی در سطح شهر استفاده می‌گردد.

در کل 46.1% جمعیت استان خراسان شمالی را کردهای کرمانج ، 27.8% آن را فارسی زبان‌ها، 20.1% آن ترک‌های خراسان و 5% نیز ترکمن‌ها تشکیل می‌دهند.

بومیان استان خراسان شمالی، تات‌ها هستند. زبان تات در شهر بجنورد، شهر سنخواست و اطراف آن، شهر شوقان و غیره رایج است.

سایر مردم روستاهای زیر نیز به این استان کوچ کرده‌اند:

• روئین
• ارکان
• کسرق
• بیدواز
• نیش‌کیش
• گنجدان
• کوران و قلعه‌نو در شهرستان اسفراین
• 14% مردم شهر اسفراین
• گیفان
• طبر
• محمدآباد در شهرستان بجنورد
• مهرآباد
• برزل‌آباد
• حصار سه‌یک‌آب
• فیض‌آباد
• اسلام‌آباد
• امان‌آباد
• کارخانه قند
• منصوران
• امامزاده مشهد طرقی بالا و پایین
• گلیان در شهرستان شیروان
• برزلی در شهرستان شیروان
• ورک در شهرستان شیروان

همچنین بعضی از ترک زبان‌های آذربایجان و مردم کرمانج که شاخه‌ای از کردها هستند نیز در دوران شاه‌ عباس صفوی وشاه‌ اسماعیل از غرب ایران و بعضی از ترک زبان‌های آذربایجان نیز به این استان کوچ کرده‌اند.

سوغاتی استان خراسان شمالی چیست؟

از مهم‌ترین سوغات این استان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آبنبات بجنوردی
• قره قروت
• نان قتلمه
• آجیل فاروج
• جزلاق
• گلیم

صنایع دستی استان خراسان شمالی چیست؟

از جمله صنایع دستی‌های این استان می‎توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فرش دورو
• گلیم سفره کردی

مراکز علمی و آموزش عالی استان خراسان شمالی

دانشگاه‌ها و مراکز علمی این استان عبارتند از:

• دانشگاه بجنورد
• دانشگاه آزاد اسلامی بجنورد
• دانشگاه علوم پزشکی بجنورد
• دانشگاه‌های غیرانتفاعی اشراق و حکیمان
• دانشگاه پیام نور بجنورد
• دانشگاه فرهنگیان در شهر بجنورد
• دانشگاه آزاد اسلامی اسفراین
• مجتمع آموزش عالی اسفراین
• دانشگاه علمی کاربردی فولاد
• دانشکده علوم پزشکی اسفراین
• دانشگاه پیام نور اسفراین در شهرستان اسفراین
• دانشگاه آزاد اسلامی شیروان
• دانشگاه پیام نور شیروان
• مجتمع آموزش عالی شیروان
• مجتمع آموزش عالی سلامت شیروان
• دانشگاه علمی کاربردی شیروان
• دانشگاه غیرانتفاعی علم و ادب نوین
• دانشکده فنی پسران پروفسور حسابی
• آموزشکده فنی و حرفه‌ای سما در شهرستان شیروان
• دانشگاه آزاد اسلامی جاجرم
• دانشگاه پیام نور جاجرم
• دانشگاه جامع علمی کاربردی جاجرم
• دانشکدهٔ فنی جاجرم
• دانشگاه فنی حرفه ای سما در شهرستان فاروج
• دانشگاه پیام نور فاروج

معدن و صنعت

صنایع برجسته استان خراسان شمالی عبارتند از:

• مجتمع پتروشیمی
• کارخانهٔ سیمان بجنورد
• کارخانه‌های پلاستیک بجنورد
• کارخانهٔ آرد فورج
• شرکت آذین فورج
• کارخانهٔ تولید انواع لوله و پروفیل فلزی بجنورد
• کارخانهٔ ساخت و تولید دستگاه‌های جوش القایی و کورهٔ القایی بجنورد
• مجتمع فولاد اسفراین
• کارخانهٔ لوله‌گستر اسفراین
• کارخانهٔ آلومینای جاجرم
• نیروگاه برق
• کارخانه قند و کارخانه الیاف شیروان
• کارخانهٔ فراورده‌های گوشتی شهراد فاروج
• کارخانهٔ کشت و صنعت خرم فاروج
• کارخانجات خوراک دام
• صنایع کشمش و زعفران فاروج
• کارخانه‌های متعدد پنبه پاک کنی
• صنایع غذایی، کشاورزی و ساختمانی
• کارخانهٔ لبنیات مهر شیر درق و غیره

استان خراسان شمالی طبق نتایج بدست آمده از سرشماری کارگاه‌های صنعتی کشور در سال 1381، 3600 کارگاه صنعتی، 12545 نفر شاغل داشته، همچنین 873.610 میلیون ریال ارزش افزوده دارد.

30 معدن (0.89٪ معادن فعال کشور) در استان خراسان شمالی واقع شده است که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• اکسید آلومینیوم
• کلسیت
• بنتونیت
• باریت
• ماسهٔ سیلیسی
• سنگ‌های تزئینی و غیره

جمع بندی

در این مقاله، به طور کلی و جامع، استان خراسان شمالی را بررسی کردیم، با شهرها و شهرستان‌های آن آشنا شدیم و مکان های دیدنی، سوغات، آب و هوا و صنایع دستی آن را معرفی کردیم.