استان کرمانشاه کجاست؟ نقشه، تاریخچه و آشنایی با استان
کرمانشاه یا کرمانشاهان از نظر وسعت هفدهمین استان ایران است که مساحت ۲۴٬۶۴۰ کیلومتر مربع است و ۱/۵ درصد از مساحت کل کشور را در بر گرفته است، این استان در غرب کشور قرار گرفته است که کشور عراق با آن مرز مشترک دارد. در ایرانیجو به معرفی این استان میپردازیم.
درباره استان کرمانشاه
استان کرمانشاه جزو نواحی کوهستانی کشور به شمار می‌آید که بین فلات ایران و جلگه بین النهرین واقع شده است. همچنین این استان در قسمت شمال غربی کوه زاگرس قرار گرفته که همین باعث شده، سراسر منطقه تحت پوشش قله‌ها و ارتفاعات این رشته کوه قرار گیرد. وجود مجموعه‌ای از رشته کوه‌های موازی در استان، باعث پیدایش دشت‌های مرتفع کوهستانی در میان این رشته کوه‌ها شده است.
شهر کرمانشاه مرکز این استان است و شامل 14 شهرستان و 35 شهر 31 بخش و 84 دهستان است که این آمار بر اساس آخرین تغییرات سال 1390 ثبت شده است. برای شستن فرش، قالی و موکت به بهترین قالیشویی کرمانشاه مراجعه کنید.
جمعیت استان کرمانشاه چقدر است؟
بر اساس آخرین سرشماری رسمی سال 1395 جمعیت استان حدود ۱٬۹۵۲٬۴۳۴ نفر بوده است. جمعیت کرمانشاه در سال 1401 حدودا 2 میلیون نفر و در سال 1403 حدود 2 میلیون و 100 هزار نفر براورد میشود.
موقعیت جغرافیایی استان کرمانشاه
- شمال به استان های کردستان
- شرق به استان همدان
- غرب به استان های دیاله و حلبچه در کشور عراق
- جنوب به لرستان و ایلام
استان کرمانشاه یکی از استان‌های کردنشین کشور محسوب میشود. ساکنین این استان را کرد‌ها که از اقوام اصیل آریایی هستند تشکیل می‌دهند. غیر از ساکنین بومی، اقوام دیگری چون: ارمنی، ترک، عرب، لر و لک نیز در پی مهاجرت به این منطقه آمده و در آنجا ساکن شده اند.
لیست شهرستان های استان
- اسلام‌آباد غرب
- پاوه
- ثلاث باباجانی
- جوانرود
- دالاهو
- روانسر
- سرپل ذهاب
- سنقر و کلیایی
- صحنه
- قصر شیرین
- کرمانشاه
- کنگاور
- گیلانغرب
- هرسین
مردم شناسی استان کرمان شاه
بر اساس تحقیقات انجام شده جمعیت استان بصورت زیر توزیع شده است:
- کرد نیشن حدود 92 درصد
- فارس حدود 4 درصد
- لر و عرب و سایر افوام نیز حدود 4 درصد مردم استان را تشکیل میدهد.
تاریخچه استان کرمانشاه
این استان جزء استان های کهنسال کشور ایران است که آثار روزگار مجد و عظمت ایران را می توان در جای جای این استان دید، این نقطه از کشور برخلاف دیگر نقاط همیشه و در همه زمان مورد سکونت بوده است.
استان کرمانشاه اولین زیستگاه انسان های اولیه است که مدارک و شواهد باستان شناختی این ادعا را ثابت می کند، و همچنین از مراکز مهم جمعیتی در زاگرس میانی است.
بر اساس چیزهایی که در غار شکارچیان بیستون پیدا شده است میتوان نکاتی را درباره سابقه زندگی بشر در دوران پارینه سنگی در ایران روشن کرد، که گویای این حقیقت است که انسان تمامی مراحل و ادوار زندگی خود از عهد حجر تا دوره های تمدنی پیش از تاریخ، و سپس تا تشکیل حکومت های بزرگ سیر تکامل خویش را در این منطقه طی کرده است.
روستاهای تاریخی استان
در حدود 9 هزار سال پیش به علت گرم شدن هوا انسان ها غار را ترک کردند و به یکجانشینی و به زراعت و دامپروری روی آوردند، که این موضوع باعث ایجاد روستاهایی شد که بدون شک اولین روستا ها در این منطقه بوده است؛ از جمله این روستاها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- روستای گنج دره هرسین
- گاکیه
- تپه سراب
هنر سفالگری را انسان های پیش از تاریخ روستای گنج دره اختراع کردند و باعث رونق فعالیت های صنعتی شدند.
حضور بازار‌هایی در گودین کنگاور و چغاگاوانه اسلام آباد از آن دوره شاهدی بر این ادعا است که در هزاره چهارم پیش از میلاد استان کرمانشاه یکی از مراکز مهم تجاری و بازرگانی بوده و بازرگانان آن با بازرگانان شوشی و بین النهرینی به داد و ستد و مبادله کالا مبادرت می‌ورزیدند.
ساکنان زاگرس اقوام لولوبی و گوتی بودند، آنها مردمی سخت کوش و شجاع بودند که از این خطه که مرتب در جنگ با بین النهرینی ها بود محافظت می کردند و در بسیاری از موارد پیروز می شدند و از آن پس دره‌های زاگرس قرن‌ها مرکز تمدن و حکومت‌های ایرانی و بین النهرینی بوده که سرانجام عنصر ایرانی تمدن خود را بر این سامان غالب ساخت که کتیبه های بابلی و آشوری و نقش برجسته های این اقوام در سر پل ذهاب می تواند سند خوبی بر این گفته ها باشد.
مکان های تاریخی استان کرمانشاه
در این استان مکان های تاریخی و قدیمی متنوعی وجود دارد که به یادگار از دوره های مختلف پادشاهان است.
پل میان راهان
پل میان راهان تقریباً ۳۱ متر طول دارد و عرض آن ۸۵ متر مربع می باشد، 3 دهنه و 4 پایه در زیر این پل قرار گرفته است، هر کدام از این پایه ها محلی برای عبور آب می باشند که دوآب شکن به شکل سه گوش در اطراف خود دارند.
پل ماهیدشت در استان کرمانشاه
طول این پل حدود 50 متر با عرضی معادل حدود 6 متر می باشد. جهت ساخت این پل به شکل شمالی-جنوبی بوده و در ساخت دو پایه آن از لاشه سنگ و مخلوطی از گچ ایجاد شده اند
نمای بیرونی پل نیز سنگ هایی به شکل مکعب مستطیل هستند که بر روی هم چیده شده اند. پایه ها دارای سه قسمت هستند، که قسمت وسط مستطیلی یک متری بوده و دو طرف دیگر آب شکن هایی به شکل چند ضلعی می باشند.
باستان‌شناسان و تاریخ‌دانان معتقدند که احتمالاً این پل به دوره صفویه تعلق دارد.
پل نوژی وران در استان کرمانشاه
این پل آجری که از جاهای دیدنی سنقر به حساب می‌آید، به طول پنجاه متر و عرض ۱۰/۴ متر، دارای سه پایه سنگی و دو دهانه است.
پایه‌های پل نیز از سه بخش تشکیل شده است. بخش میانی بیضی شکل و آب شکن‌های مدور دارد بر روی هر یک از پایه‌ها پشت بندی‌های مدور آجری ساخته شده است.
پل بیستون استان کرمانشاه
پل بیستون 144 متر درازا و 60/7 متر پهنا دارد، و با سویه خاوری-باختری (شرقی – غربی) ساخته شده‌است.
این پل دارای پنج دهانه است که طاق همه دهانه‌ها به جز دهانه چهارم از طاق‌های جناغی هستند و طاق دهانه چهارم از نوع طاق‌های هلوچین یا بیضی نزدیک به دایره است.
پایه‌های پل به جز پایه‌های کناری، دارای پلان شش ضلعی است که هر کدام از سه بخش تشکیل شده‌است.
پل کوچه
شناخت بسیاری از مردم از پل کهن کوچه، چندان نیست. این ناشناختگی به آنجا کشیده است که درازای پل را در جایی 80 متر و در جایی دیگر 68 متر برآورد کرده‌اند، پهنای پل پنج‌متر است و شش پایه‌ی سنگی دارد.
پل کوچه، استواری شگفت‌انگیزی دارد و طراحان و سازندگان آن همه کار کرده‌اند که پل پایدار بماند و با گذر زمان فرو نریزد، هنوز که هنوز است از این پل تاریخی استفاده میشود و جایی برای گذر مردم است.
با اینکه در نزدیکی پل کوچه، پل دیگری در سال‌های گذشته ساخته‌اند تا گذر از پل کهنِ شهر اندک شود و آسیب کمتری ببیند، باز مردم همین پل را به پل نوساز ترجیح می‌دهند؛ چون پل کوچه سنگفرش است و گذر از آن آسان‌تر. افزون‌بر اینکه گویا سازندگان پل نوساز فراموش کرده‌اند که سطح آن را آسفالت کنند!
طاق بستان یا تاق وه سان در استان کرمانشاه
طاق‌بستان یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین آثار باستانی ایران به‌حساب می‌آید. طاق‌بستان در زبان کردی کرمانشاهی تاق‌وه‌سان گفته میشود. «طاق» همان «طاق»، «وه» بمعنی «از» و «سان» بمعنی «سنگ» است و به این ترتیب «طاق‌وه‌سان» در زبان کردی «طاق سنگی» یا «طاقی از سنگ» معنا میدهد.
کاروانسرای قصر شیرین
نام این بنا در فهرست آثار ملی ایران دیده میشود که قدمتی به درازای حکومت صفویه دارد. البته لازم به ذکر است که بخشی از این بنا در دوران پهلوی ساخته شده و جدیدتر از بخش‌های دیگر است.
این بنا در خیابان شهدای قصرشیرین قرار دارد و در تاریخ هشتم مردادماه ۱۳۸۱، با شماره ۵۸۹۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
کاروانسرا در مرکز شهر قصر شیرین قرار دارد. این کاروانسرا را سر راه زائران عتبات عالیات و کربلای معلی در دوران صفویه، با ۶۰ متر طول و عرض و پنج متر ارتفاع در زمینی به مساحت ۳,۶۰۰ متر مربع ساختند. کاروانسرای عباسی قصر شیرین در دوره پهلوی به‌صورت جامع مرمت شد و بخش‌های بیشتری را نیز به آن افزودند.
کاروانسرای صفوی بیستون
در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی استان کرمانشاه، در محل روستای بیستون کهنه در مقابل فرهاد تراش (نقش برجسته مشهور داریوش بر سینه کوه بیستون)، در محوطه تاریخی و فرهنگی بیستون کاروانسرای معروف بیستون وجود دارد.
این اثر در تاریخ ۱۳ مرداد ۱۳۵۳ با شماره ثبت ۹۷۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در سال ۱۳۹۳ کار تغییر کاربری کاروانسرای شاه‌عباسی بیستون به عنوان یکی از حوزه‌های زیرمجموعه شرکت توسعه گردشگری استان کرمانشاه آغاز شد و این کاروانسرا از یک بنای تاریخی با قابلیت بازدید عمومی گردشگران، به یک هتل سنتی ۵ ستاره با نشان تجاری هتل‌های بین‌المللی لاله تبدیل شد.
هتل لاله بیستون با ۶ هزار متر مربع مساحت ظرفیت پذیرش ۱۰۰ میهمان را در ۲۰ واحد پذیرایی داراست.
مسجد جامع کرمانشاه
این مسجد در کرمانشاه در خیابان مدرس نرسیده به خیابان نواب قرار دارد که یکی از آثار تاریخی دوره زندیه است. علی خان زنگنه در دوره حکومت علی مرادخان زند یعنی در سال 1196 هجری قمری این مسجد را ساخته است.
صحن مسجد که به طول 66/60 متر در 48/4 متر است سنگ فرش شده است و دو ایوان زمستانه و تابستانه را که کاملا قرینه هستند را در خود جای داده است. این مسجد تنها بنای به جا مانده از زمان آل بویه است و دو بار مورد مرمت واقع شده است.
آتشکده چهارقاپی
آتشکده چهار قاپی یکی از بناهای تماشایی و توریست پذیر به جای مانده از اواخر دوره ی ساسانی است که در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، این بنای شگفت انگیز در زمان ساسانیان به کاخ خسرو شهرت داشته است.
این معبد از بناهای تقویمی ایران در استان کرمانشاه است که در آن زمان برای تعیین زمان شروع فصل ها از این بنا استفاده می کردند.
بررسی ها نشان می دهد که معماری این بنا از پیشرفته ترین و کامل ترین گنبد ها در زمان گذشته بوده است.
این آتشکده اتاقی مربع شکل با اضلاع 25 متر است و در چهار طرف درهایی با ابعاد سه متر قرار گرفته که به فضای اطراف منتهی می شود.
وجود این درها به این علت بوده است که مردم بتوانند به تماشای مراسم مذهبی بنشینند. این بنا از سطح اطرافش به اندازه ی 4.5 متر بالاتر است.
در گذشته گنبدی همراه با پنجره هایی بر روی دیوار قرار داشته تا زبانه های آتش بیشتر زبانه بکشد. قطر این گنبد شانزده متر بوده است.
از دیگر نکات چهار قاپی وجود دریچه ای در قسمت بالای بدنه است که خروج دود را به بیرون تسهیل می کند. این فرم مربع شکل و گنبدی به پلان چلیپا (صلیبی) معروف است و نشان دهنده ی مورد توجه بودن معابد آتش است.
آب و هوای استان
آب و هوای استان کرمانشاه تحت تاثیر عبور جریان هوایی مدیترانه‌ای و مناطق کوهستانی قرار دارد که به طور کلی به دو منطقه گرمسیری در غرب و سردسیری در سایر نواحی تقسیم میشود. ولی با این وجود میتوان چهار نوع اقلیم متفاوت را برای استان بیان کرد که عبارتند از:
- زمستان ملایم و تابستان گرم و خشک در شهرستان‌های چون: قصر شیرین، سرپل ذهاب و دهستان ازگله.
- زمستان سرد و تابستان خنک در پاوه، جوانرود و کرند.
- اقلیم نیمه خشک و استپی خنک در شهرستان‌هایی مانند: سنقر و دهستان پشت دربند.
- آب و هوای نیمه خشک و استپی گرم در کنگاور، صحنه و هرسین.
بادهای استان
بادهای مهم استان کرمانشاه عبارتند از:
بادهای غربی، که رطوبت نسبی اقیانوس اطلس و مدیترانه را همراه داشته و باعث بارندگی در منطقه میشود و اغلب در زمستان و بهار جریان دارد.
نوع دوم؛ بادهای شمال هستند که این باد‌ها در فصل تابستان می‌وزند و در اعتدال آب و هوای بخش از استان و کاهش گرمای آن موثرند.
بادهای سام یا سموم نوع سوم باد‌ها هستند؛ فقط در منطقه نوار مرزی می‌وزند و هوای منطقه را در تابستان‌ها بسیار گرم و غیر قابل تحمل ساخته و خسارت‌های زیادی به جا می‌گذارد.
سوغات استان کرمانشاه
در مورد سوغات استان می توان موارد زیر را مورد اشاره قرار داد.
- بخش شیرینی: کاک تخم مرغی، نان برنجی یا کلوچه برنجی، نان خانقی یا نان خرمایی
- بخش دامداری: روغن کرمانشاهی یا روغن حیوانی که از شهرت جهانی برخوردار است.
- بخش صنایع دستی: انواع آلات موسیقی چون: دف، تنبور، تار، دیوان و سه تار، انواع حصیرها، جاجیم، قالی، قلم زنی‌های روی مس، گلیم، گیوه
سخن پایانی
استان کرمانشاه یکی از استان های غربی ایران است که قدمت طولانی و آثار باستانی متعددی دارد. 17 امین استان ایران است و مرز مشترک با کشور عراق دارد. در ایرانیجو به بررسی استان و جاهای دیدنی آن پرداختیم.
