برجام چیست؟ اخبار برجام

برجام چیست؟ برجام مخفف شده‌ی عبارت سیاسی «برنامه‌ی جامع اقدام مشترک» است، معادل انگلیسی آن (Join Comprehensive Plan Of Action ) یا بصورت مختصر JCPOA است، که در جریان مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 تشکیل شد. در ایرانیجو به بررسی برجام و اخبار آن میپردازیم.

برجام چیست؟

برجام یک توافق بین المللی بین کشورهای گروه 1+5 ( آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان ) و ایران است، که در تاریخ june14 در سال 2015، در شهر وین در اتریش به خاطر برنامه ی هسته ای ایران، صورت گرفت.

این مذاکرات به مدت 2 سال ( 2015-2013 ) طول کشید و جزء طولانی ترین مذاکرات بین المللی بر سر یک موضوع مشخص به شمار می رود.

توافق اولیه برجام در ماه June به نتیجه رسید، ولی به دلیل اینکه مذاکرات دو طرف ادامه پیدا کرد،  در April سال 2015 به «تفاهم لوزان» رسیدند که این توافق، چهارچوبی برای توافق وین به شمار می رفت.

توافق های برجام برای ایران

مهمترین تعهدات ایران در این توافق عبارت بود از:

• ذخایر غنی سازی متوسط خود را پاکسازی کند،
• ذخیره سازی اورانیوم با غنای کم تا %98 را قطع کند،
• همچنین تعداد سانتریفیوژهای خود را تا حدود 3/2 به مدت حداقل 15 سال کاهش خواهد داد.
• بر اساس این توافق نامه، ایران بیشتر از 3.67%  غنی سازی نخواهد کرد و تاسیسات غنی سازی جدید یا رآکتور آب سنگین نخواهد ساخت.

طبق برجام، ایران به دلیل انجام همه ی تعهدات گفته شده، از تحریم های شورای امنیت سازمان ملل، اتحادیه اروپا و آمریکا خارج شد.

 چکیده ای از بندهای توافق نامه ی برجام

• ایران به یاری «گروه کار» (اتحادیه اروپا+۳ متشکل از فرانسه، آلمان، انگلستان و شاید برخی کشور‌های دیگر) رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک را بر اساس یک طرح مورد پذیرش این گروه و در جهت حمایت از اهداف صلح‌جویانه و تحقیقاتی در زمینه تولید انرژی هسته‌ای، نوین‌سازی و بهینه‌سازی خواهند کرد.
• ذخیره فعلی اورانیوم غنی شده با غلظت پایین در اختیار ایران با یک کاهش ۹۸ درصدی از ۱۰٬۰۰۰ کیلوگرم به ۳۰۰ کیلوگرم کاهش می‌باید. این کاهش به مدت ۱۵ سال پابرجا باقی خواهد ماند.
• ایران، کمینه‌ای به میزان دو سوم از شمار گریزانه‌هایش (سانتریفیوژ یا گریزانه به ماشینی مخروطی شکل گفته می‌شود که در چرخه تولید انرژی هسته‌ای، امکان غنی‌سازی اورانیوم را فراهم می‌آورد) را از ۱۹٬۰۰۰ عدد (که ۱۰٬۰۰۰ تای آن در حال فعالیت بوده‌اند) به ۶٬۰۱۴ عدد کاهش خواهد داد که از این میزان تنها ۵٬۰۶۰ تای آن اجازه غنی‌سازی اورانیوم در طی مدت ۱۰ سال پس از اجرای برجام را خواهند داشت.
• ایران، فعالیت‌های مرکز هسته‌ای فردو در زمینه غنی‌سازی اورانیوم و همچنین تحقیق و توسعه در این خصوص را به مدت ۱۵ سال متوقف خواهد نمود و آن را به یک مرکز تحقیقاتی فیزیک، انرژی هسته‌ای و فناوری‌های مرتبط تغییر کاربری خواهد داد.
• ایران اجازه دارد به مدت ۸ سال به تحقیق و توسعه در زمینه غنی‌سازی اورانیوم ادامه بدهد، اما این امر تنها در تأسیسات نطنز می‌بایست صورت گیرد.
• آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای یک نظارت چندلایه را «بر زنجیره مواد هسته‌ای ذخیره شده توسط ایران، کارخانه‌های تولید اورانیوم و تهیه و تدارک هر گونه فناوری هسته‌ای توسط ایران اعمال خواهد نمود.
• چنانچه بازرسان آژانس در مورد اینکه ایران در یکی از تأسیسات اعلام نشده خود در حال توسعه انرژی هسته‌ای شک داشته باشند، اجازه دارند درخواست دسترسی به این تأسیسات را بدهند «تا مطمئن شوند هیچ‌گونه مواد هسته‌ای اعلام نشده‌ای وجود نداشته باشد و ایران هیچ‌گونه فعالیت هسته‌ای مغایر با توافق‌نامه به انجام نرساند.

اعلام توافق نامه برجام 

متن توافق نامه ی برجام ( توافق وین )، توسط فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران به زبان های انگلیسی و فارسی در رسانه ها خوانده شد، و اعلام توافق جامع بین طرفین شد.

پس از قرائت برجام، قطعنامه ی معروف 2231، به دست شورای امنیت سازمان ملل صادر شد.

این سازمان از توافق نامه ی صادر شده به طور رسمی حمایت کرد و آن را جزء حقوق بین الملل دانست. همچنین عمل به برجام را به شکل قانونی لازم و ضروری دانست.

 برداشته شدن تحریم های ایران

برخی از بندهای توافق نامه ی برجام برای برداشتن تحریم های ایران به روایت زیر است.

• شورای امنیت سازمان ملل متحد طی جلسه‌ای برجام را تأیید خواهد نمود و تمام مفاد قطعنامه‌های قبلی خود در خصوص موضوع هسته‌ای ایران شامل ۱۶۹۶ (۲۰۰۶)، ۱۷۳۷ (۲۰۰۶)، ۱۷۴۷ (۲۰۰۷)، ۱۸۰۳ (۲۰۰۸)، ۱۸۳۵ (۲۰۰۸)، ۱۹۲۹ (۲۰۱۰) و ۲۲۲۴ (۲۰۱۵) را هم‌زمان با اجرای اقداماتِ توافق شدهٔ مرتبط با هسته‌ای توسط ایران که توسط آژانس راستی‌آزمایی می‌شوند لغو خواهد کرد.
• طبق پیوست دوم این توافق، تحریم‌های اتحادیه اروپایی و ایالات متحده در روز اجرایی شدن برجام لغو می‌شوند. این تحریم‌ها در حوزه‌های مالی، بانکی، بیمه، نفت، گاز، پتروشیمی، کشتی‌رانی، کشتی‌سازی، ترابری، طلا و فلزات گرانبها، اسکناس، سکه، موارد مجاز هسته‌ای، فلزات، نرم‌افزار و تسلیحات می‌باشند. همچنین نام برخی از شرکت‌ها و اشخاص حقیقی ایرانی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران طبق این پیوست از تحریم درآمد.
• سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا هیچ‌گونه تحریم یا اقدامات سختگیرانه دیگری در زمینه انرژی هسته‌ای علیه ایران وضع نخواهند نمود. ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا تحریم‌های مربوط به انرژی هسته‌ای ایران (به گونه‌ای که در ضمیمه ۲ توافق‌نامه آمده) را پس از آنکه آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای تأیید کرد که ایران گام‌های مؤثری برداشته، لغو خواهند نمود.
• تحریم‌های مربوط به فناوری موشک‌های بالستیک به مدت ۸ سال پابرجا خواهند ماند. همچنین برخی تحریم‌های مشابه علیه فروش جنگ‌افزار‌های متعارف به ایران به مدت ۵ سال باقی خواهند ماند.
•    بر اساس توافق‌نامه و به مدت ۸ سال پس از اجرایی شدن آن، برخی تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه برخی شرکت‌ها و افراد ایرانی (همچون سردار سلیمانی) برداشته خواهند شد. با این وجود تمامی تحریم‌های ایالات متحده آمریکا علیه ایران که مربوط به نقض حقوق بشر، فناوری‌های ساخت موشک و حمایت از وحشت‌افکنی می‌شوند، برداشته نخواند شد.

خروج از برجام

در تاریخ 18/02/1397، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا اعلام خروج رسمی از برجام را به ثمر رساند. او به ایران اتهام همدستی و حمایت از سازمان های تروریستی مثل حزب‌الله، طالبان‌،‌القاعده و… را زد و اعلام کرد که تحریم های ایران مانند گذشته باز خواهد گشت.

او همچنین بر اساس سخنان و استنادات و مدارک نخست وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، درباره ی ایران، آن را متهم به زیر پا گذاشتن تعهدات توافق نامه ، اعلام کرد که ایران هرگز به آنها پایبند نبوده است.

واکنش ها به خروج آمریکا از برجام

خروج آمریکا از برجام واکنش هایی به دنبال داشت. در تاریخ 15/03/1397 رهبر انقلاب اسلامی در مراسم سالگرد امام خمینی (ره)  دستور آغاز غنی سازی اورانیوم و دستیابی به 190 هزار سو را به سازمان انرژی اتمی ایران در برجام اعلام کرد. رهبر انقلاب در 19 اردیبهشت همان سال نیز در دانشگاه فرهنگیان سنخرانی برگزار کرد و درباره ی سخیف و سبک بودن سخنان دونالد ترامپ که شامل بیش از 10 دروغ بود که در آن هم نظام تهدید شد هم ملت صحبت کردند و فرمودند: « بنده از طرف ملت ایران می گویم: آقای ترامپ! شما غلط می کنید.»

حسن روحانی، رئیس جمهور ایران نیز درباره ی مشکلات احتمالی ایران طی 2 الی 3 ماه در این باره در نطق تلویزیونی این  گونه بیان کرد:« از این لحظه توافق ایران برجام بین ایران و 5 کشور است. همچنین باید منتظر باشیم تا 6 کشور بزرگ جهانی نسبت به توافق چگونه عمل می کنند.

احیای برجام

پس از این که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، توافق هسته ای سال 2015 را رها کرد و از آن خارج شد، مذاکرات غیر مستقیمی بین ایران و آمریکا صورت گرفت که در آن درمورد بازگشت احتمالی او به برجام صحبت شده بود.

17 ماه پس از این اتفاق، به گفته ی مقامات غربی، اتحادیه ی اروپا، پیشنهاد «نهایی» را برای هر دو طرف ارائه  داد و اعلام کرد:« قبل از شکست همیشگی مذاکرات، آن را بررسی کنند».

ایران از خواندن «نهایی» امتناع کرد ولی بعد به بررسی آن پرداخت و اعلام کرد که نیازمند گفتگوی بیشتری درباره ی آن هستند و آمریکا گفت :« اگر درخواست پاسخ داشتید، به آنها خواهیم داد».

نقاط گیر کلیدی مذاکرات به یک مورد رسید.

ایران نشان داد که حذف کردن سپاه از FTO، کار ساده و آسانی است. و پس از آن درخواست کرد تا آژانس بین المللی انرژی اتمی، تحقیقاتش را درباره ی PDM به پایان برساند. این تحقیق به جهت این است که مواد هسته ای در سایت های اعلام نشده ایران کشف شده بود.

جمع بندی

در این مقاله از ایرانیجو به مرور کلی برجام پرداختیم، اینکه برجام چیست؟ و سرانجام آن چه شد. توافق نامه ای که در سال 2015 بین ایران و 5+1 امضا شد و دوسال بعد توسط دونالد ترامپ نقض شد.