سازمان وظیفه عمومی یا نظام وظیفه چیست؟ وظایف و اختیارات

در کشور ایران، سازمان وظیفه عمومی فراجا یک مرکز نظامی مستقل است که وابسته به فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی و در تابعیت ستاد کل نیروهای مسلح است. این سازمان وظیفه اجرای قانون سربازی (خدمت وظیفه عمومی) و مقررات مرتبط با آن را عهده دار است.

وظایف سازمان وظیفه عمومی چیست؟

مهمترین وظیفه این سازمان، اجرای قانون خدمت وظیفه عمومی و همچنین مقررات وابسته به آن است.

ماموریت های نظام وظیفه چیست؟

مهمترین ماموریت این سازمان به شرح زیر است:

• برنامه ریزی، هدایت و هماهنگی و انجام امور ستادی
• تدوین خط مشی‌ها و طرح‌های کلی
• رسیدگی و صدور کارت‌های معافیت و تامین کارکنان وظیفه نیروهای مسلح و سازمان‌های دولتی
• انجام اجرائیات متمرکز امور احضار، اعزام و تعیین تکلیف اتباع مشمول خدمت وظیفه عمومی

وظایف سازمان وظیفه عمومی چیست؟

• بررسی و تدوین سیاست‌ها، خط مشی‌ها، طرح‌ها و برنامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوط به:
  ۱. احضار و اعزام بخدمت مشمولان داخل و خارج از کشور
  ۲. امور معافیت‌ها (پزشکی، کفالت، موارد خاص، تحصیلی)
  ۳. تامین کارکنان وظیفه نیروهای مسلح و سازمان‌های دولتی دارای سهمیه
  ۴. صدور کارت معافیت
  ۵. هیئت‌های رسیدگی و تجدید نظر
  ۶. شوراهای پزشکی و شوراهای عالی پزشکی
  ۷. احتیاط و ذخیره
  ۸. امور مشمولان غایب
• مطالعه و بررسی و قوانین و مقررات مربوط به وظیفه عمومی و تعیین نیازها و کمبودهای قانونی و تهیه و تنظیم قوانین و مقررات مورد نیاز وظیفه عمومی و ارائه به مراجع ذیربط و دفاع از سازمان وظیفه عمومی در محاکم قضایی
• جمع آوری، تلخیص و تجزیه و تحلیل آمار و اطلاعات مربوط به امور وظیفه عمومی
• اطلاع رسانی و توجیه و برگزاری دوره‌های کوتاه مدت آموزش تخصصی کارکنان وظیفه عمومی د رناجا و مشارکت با معاونت آموزش ناجا در امر طراحی دوره‌های طولی تخصصی و تدوین متون آموزشی رشته وظیفه عمومی
• نظارت و بازرسی تخصصی بر عملکرد و فعالیت‌های مرازک وظیفه عمومی ناجا د رسطح کشور به منظور حسن اجرای وظایف محوله و اجرای قوانین و مقررات و برخورد با تخلفات و جرایم
• برنامه ریزی و تهیه طرح‌ها و دستور العمل‌ها و ایجاد هماهنگی و تمهیدات لازم به منظور بهره مندی سازمان وظیفه عمومی ناجا از فناوری اطلاعات و سیستم‌های مکانیزه و غیر تمرکزی نمودن امور وظیفه عمومی
• ایجاد تعامل و هماهنگی وارتباط مناسب با ستاد کل نیروهای مسلح، وزارتخانه‌ها، مجلس شورای اسلامی، مجمع تشخیص مصلحت نظام، هیات دولت، سازمان‌ها، نهادها و ارکان‌های دولتی در جهت اجرای کامل و صحیح قوانین و مقررات خدمت وظیفه عمومی و تامین مشمولان مورد نیاز
• تهیه طرح‌ها و برآوردهای مربوط به تامین و توزیع نیازمندی سخت افزاری، تجهیزات، امکانات، اماکن، بودجه و اعتبارات، نیروی انسانی سازمان وظیفه عمومی و معاونت‌های وظیفه عمومی سراسر کشور و نیز تدوین جداول سازمان و مشاغل به منظور اجرای مناسب ماموریت وظیفه عمومی درناجا
• تهیه و طرح و برنامه‌های بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت وظیفه عمومی و بررسی و بهبود سیستم‌ها و روش‌های وظیفه عمومی
• ارائه مشاوره لازم به فرماندهی ناجا در امور وظیفه عمومی
• آگاهسازی و اطلاع رسانی به مردم و مشمولان در خصوص مقررات و ضوابط وظیفه عمومی از طرق مختلف
• انجام اقدامات لازم در خصوص صیانت از کارکنان وظیفه عمومی و تعقیب و شناسایی و دستگیری افراد متخلف و مجرم خارج از ناجا که د رخصوص امور وظیفه عمومی مرتکب تخلف و جرم شوند و معرفی آن‌ها به مراجع قضایی
• بررسی و پیشنهاد انتصاب / عزل ماونین و روسای ادارات مستقل سازمان ومعاونین وظیفه عمومی استان‌ها
• انجام اجرائیات متمرکز امور وظیفه عمومی
• بررسی و جانمایی واحدهای وظیفه عمومی سراسر کشور و تعیین میزان اختیارات و وظایف معاونت‌های وظیفه عمومی در استان‌ها و شهرستان‌ها
• انجام امور وظیفه عمومی تهران بزرگ
• انجام فعالیت‌های تحقیقاتی و مطالعاتی کاربردی مرتبط با وظایف محوله و پشتیبانی، هدایت علمی و اطلاع رسانی در خصوص نتایج تحقیقات و پژوهش‌های انجام گرفته

معرفی معاونت های سازمان وظیفه عمومی

مهمترین معاونت های این سازمان عبارتند از:

• معاونت قوانین و مقررات
• معاونت احضار و اعزام
• معاونت مشمولان و امور معافیت‌ها
• اداره بازرسی
• معاونت اجتماعی ونشر ارزش‌های ایثار
• مرکز تحقیقات کاربردی

تاریخچه نظام وظیفه

این سازمان در سال 1301 پایه ریزی شد و نهایتا در دهه 80 سازمان وظیفه عمومی ارتقاء یافت.

تاسیس در سال 1301

در نخستين سازمان ارتش ، شعبه اي بنام « جديــد گــيري » يــا «سربـازگيري» تاسيس شد، و در سال 1301 شمسي موقتاً مقرراتي هم بر اساس ضوابط قبلي براي سربازگيري وضع و به تصويب مجلس شـوراي ملـي رسيد. تا قانون كامل تري موافق مقتضيات اوضاع و احوا ل زمان تهيه گردد .

در سال 1304 شمسي اداره اي به نام « اداره كل احصائيه و سجل احوال » تشكيل شد.

قانوني هم براي تعيين جمعيت حقيقي كشور و ثبت احوال آنها وضع و قانـــون خدمت اجباري نيـــز از تصويب مجلس گذشت و شعبه «سربازگيري » نيز از 28 بـهمن 1304 شمســـي به «دايره نـظام اجباري» تبـديل و از ســال 1305تشكيلات دايره مذكور به « اداره نظام اجباري» ارتقا يافت كه از عناصر متشكل اركان حرب بود.

تغییرات در سال 1313

اداره نظام اجباري در 15 خرداد 1307 به «اداره نظام وظيفه عمومي» تغيير نام يافت. و از اين پس هر چند زمان گاهي، تغييراتي در سازمان اداره و افزايش نواحي و حوزه ها روي مي داد. به نحوي كه در سال 1313 تعداد نواحي و حوزه هاي مستقل آن مطابق سازمان لشگرهاي 17 گانه به 17 منطقه سربازگيري تبديل شد.

واگذاری به ژاندارمری

در سال 1335 امور سربازگيري از ارتش منتزع و به وزارت كشور واگذار شد اما اجراي اين قانون به علت عدم آمادگي وزارت كشور تامهرماه 1341 به تعويق افتاد و سرانجام از تاريخ 29 اسفند 1343 امور نظام‌وظيفه به ژاندارمري كل كشور محول گرديد.

پس از پیروزی انقلاب

پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران اداره نظام وظيفه زير نظر ژاندارمري به فعاليت خود ادامه داد.

سرانجام، قانون ادغام نيروهاي انتظامي شامل شهرباني، ژاندارمري، كميته انقلاب اسلامي و پليس قضايي در 27 تيرماه 1369 از تصويب مجلس شوراي اسلامي گذشت و در 2 مرداد 1369 به تصويب و تنفيذ شوراي نگهبان رسيد.

پس از گذشت شش ماه، ادغام نيروهاي انتظامي سابق آغاز شد، و نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران، در دوازدهم فروردين سال 1370، در پي تاييد مقام معظم رهبري فرمانده كل قوا، به منصه ظهور رسيد.

نيروي انتظامي كه به اختصار، ناجا ناميده مي‏شود و اداره وظيفه عمومي زير نظر نيروي انتظامي به فعاليت خود ادامه داد.

لازم به ذکر است اداره کل وظیفه عمومی در دهه 70 به معاونت تبدیل شد و در دهه 80 از معاونت وظیفه عمومی به سازمان وظیفه عمومی ارتقاء یافت.

کلام آخر

سازمان نظام وظیفه یا همان وظیفه عمومی مسئولیت اجرای خدمت سربازی و قوانین مربوط به آن را بر عهده دارد. این سازمان زیر نظر ناجا و تحت تابعیت ستاد کل نیروهای مسلح می باشد.