شهر ری بررسی تاریخچه غنی، جاذبههای دیدنی و شاه عبدالعظیم
راگا، یکی از مناطق کهن و تاریخی ایران، در جنوب و در منطقه 20 شهرداری تهران واقع شده است. شهر ری، که قدمت آن به هزاران سال پیش بازمیگردد، نه تنها به لحاظ تاریخی اهمیت ویژهای دارد بلکه از نظر جغرافیایی، اقتصادی و فرهنگی نیز حائز اهمیت است. در ایرانیجو به بررسی و آشنایی بیشتر با این ناحیه باستانی میپردازیم.

کشور | ایران |
استان | تهران |
شهرستان | ری |
نام های دیگر | رک، رگ، رگس راکس، راز، راگز، راگا، رغه، ارشکیه، راگو، راگیا، راگیانا، رام اردشیر |
سال شهر شدن | 6 هزار سال قبل از میلاد |
جمعیت | ۸۰۰۰۰۰ نفر (سال ۱۳۹۹) |
مساحت | ۲۹۹۶ کیلومتر مربع |
منطقه | ۲۰ |
مشخصه | مذهبی_سیاسی_تاریخی_باستانی |
شهر ری کجاست؟
این مرکز استان به دلیل وجود آثار باستانی متعدد، مراکز زیارتی و بازارهای محلی همواره مقصد بسیاری از گردشگران و زائران بوده است. این منطقه همچنین با رشد زیرساختهای مدرن توانسته توازنی بین بافت سنتی و مدرن ایجاد کند. در دوران حکومت سلجوقیان و سلطنت زیاریان، ری پایتخت ایران بوده است.
موقعیت و لوکیشن
شهر ری در جنوب تهران و در ارتفاع حدود 1000 متری از سطح دریا قرار دارد. این شهر از شمال به مناطق جنوبی، از غرب به اسلامشهر، از شرق به ورامین و از جنوب به دشتهای مرکزی محدود میشود. آب و هوای آن به دلیل نزدیکی به شهر و وجود دشتهای اطراف، معتدل و نیمهخشک است.
رودخانههایی مانند سرخهحصار و جاجرود به تغذیه منابع آب این ناحیه کمک میکنند. همچنین نزدیکی به کوه بیبی شهربانو و دشتهای اطراف باعث شده است این منطقه ترکیبی از طبیعت و تاریخ را به نمایش بگذارد. در نقشه زیر میتوانید موقعیت آن را مشاهده کنید.
فاصله از ترمینال جنوب
برای رسیدن به این مقصد از سمت ترمینال جنوب باید 20 دقیقه مسافت حدودا 10 کیلومتری را با ماشین خود طی کنید.
خیابانهای اصلی
معابر مهم شهر ری مانند فدائیان اسلام و 24 متری، علاوه بر فروشگاهها و مراکز خرید، دارای فضای مناسبی برای دسترسی به حمل و نقل عمومی هستند. خیابان کریمی آباد نیز با بازارهای محلی و رستورانهای سنتی، یکی از پرجنبوجوشترین نقاط شهر است.
نقشه هوایی
در تصویر زیر میتوانید نقشه ماهوارهای شهر ری را مشاهده کنید.
تاریخچه راگا
شهر ری یکی از کهنترین شهرهای ایران و حتی جهان است و تاریخچه آن به بیش از 5 هزار سال قبل بازمیگردد. این منطقه در دوران باستان با نامهای مختلفی مانند “راگا”، “رغه” و “ری” شناخته میشده و همواره نقش مهمی در تاریخ ایران داشته است. این ناحیه در طول تاریخ تحت تأثیر تمدنهای مختلفی مانند مادها، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان بوده و هرکدام از این دورهها آثار ارزشمندی در این شهر بهجا گذاشتهاند.

در زمان هخامنشیان، ری یکی از مراکز اداری و نظامی مهم محسوب میشد و نقشی کلیدی در مسیر شاهراههای ارتباطی ایفا میکرد. با ورود اشکانیان، این شهر به دلیل موقعیت استراتژیک خود به یکی از پایگاههای اصلی حکومت تبدیل شد. در دوره ساسانیان، همچنان از شهرهای برجسته ایران بود و با گسترش صنعت و تجارت، به مرکز اقتصادی منطقه تبدیل شد.
در دوران اسلامی، ری به اوج شکوفایی خود رسید و بهعنوان یکی از مهمترین مراکز علمی و فرهنگی جهان اسلام شناخته شد. این شهر در قرن چهارم هجری تحت حکومت آل بویه، پایگاه علما و دانشمندان بزرگی مانند “شیخ صدوق” بود. همچنین، وجود بازارها، کتابخانهها و مدارس علمی در این دوره نشان از اهمیت فرهنگی ری دارد.

اما در قرن ششم هجری، با حمله مغولان، شهر راگا بهشدت آسیب دید و بسیاری از بناها و مراکز علمی آن تخریب شد. این اتفاق باعث کاهش اهمیت آن شد، اما حرم حضرت عبدالعظیم حسنی همچنان بهعنوان یک مرکز زیارتی پررونق باقی ماند و حیات معنوی این منطقه را زنده نگه داشت.
در دوران معاصر، شهر ری به بخشی از تهران تبدیل شد و تحت تأثیر توسعه شهر، از نظر اقتصادی و جمعیتی رشد قابل توجهی را تجربه کرد. با این حال، ری همچنان هویت تاریخی و فرهنگی خود را حفظ کرده و با وجود آثار باستانی، مساجد و زیارتگاههای معروف، یکی از قطبهای گردشگری ایران به شمار میآید.
آب و هوای شهرری
این محدوده معتدل و تا حدی نیمه خشک است. حداکثر دما در تابستان 42 درجه سانتیگراد و حداقل دمای آن در فصل زمستان به 9 درجه سانتیگراد زیر صفر میرسد.

روستاها
از جمله دهستانهای این محدوده در شهر ری تهران میتوانم روستاهای زیر را نام برد:
- شیر و خورشید
- دولت آباد قیصریه
- بهشتی
- ولی آباد
- قلعه نو
- آب اندرومان
- تبایین
- تقی آباد
- خیرآباد
- عمادآور
پوشش گیاهی شهرری
این شهرستان به دلیل داشتن اقلیم نیمهصحرایی، جنگلهای طبیعی ندارد؛ اما جنگلهای دستکاشت آن با وسعتی حدود 387 هکتار به چشم میخورند. ری از نظر مراتع، منابعی نسبتا غنی دارد و پس از فیروزکوه، ساوجبلاغ و دماوند، با وسعتی حدود 166,200 هکتار در میان 12 شهرستان استان تهران رتبه چهارم را به خود اختصاص داده است.
همچنین، این ناحیه پوشیده از گیاهان دارویی متنوعی مانند خاکشیر، گل گاوزبان، کاسنی، کرچک و پونه است که اهمیت زیادی در حفظ طبیعت و استفادههای درمانی دارند.
حمل و نقل
سیستم حمل و نقل عمومی شهر ری شامل مترو، اتوبوس و تاکسی است. این سیستم به خوبی نیازهای ساکنان و مسافران را پوشش میدهد.
اتوبوس
خطوط اتوبوسرانی اصلی شهر شامل خط ویژه میدان شهر ری به میدان تجریش که یکی از پرترددترین مسیرها است، خط پایانه جنوب که دسترسی سریع به پایانههای بینشهری دارد و خطوط داخلی.
ایستگاه مترو شهر ری
ایستگاههای مترو اصلی عبارتند از:
- حرم حضرت عبدالعظیم: برای دسترسی راحت به مکانهای زیارتی.
- جوانمرد قصاب: یکی از ایستگاههای مهم منطقه.
- ایستگاه ری: در خط 1 مترو، ارتباط با مرکز تهران.
امکانات
در ادامه با ما همراه باشید تا با دیگر آثار باستانی و جاذبههای تاریخی این ناحیه بیشتر آشنا شوید.

آثار تاریخی

شهر ری به دلیل قدمت تاریخی و فرهنگی، مجموعهای از اماکن دیدنی و ساختمانهای برجسته را در خود جای داده است. برخی از مهمترین آثار تاریخی پیش از اسلام در این منطقه عبارتند از:
- چشمه علی: مکانی طبیعی با قدمت باستانی.
- دژ رشکان: قلعهای باستانی از دوره اشکانیان.
- تپه میل: بقایای معبدی زرتشتی از دوره ساسانی.
- مجموعه ابراهیم آباد: شامل حمام، آبانبار و مسجد تاریخی.
- پل دختر: پلی باستانی مربوط به دوره ایلخانی.
- باروی ری
- استدوان گبرها
- دژ سلجوقی
- تپه باستانی کنده
- تپه قمی آباد
- قلعه گبری شهرری
- کتیبه و نقش برجسته شکار شیر فتحعلیشاه قاجار (کوه سرسره)

آثار تاریخی پس از اسلام:
- بازار تاریخی ری
- کاروانسرای شاهعباسی
- برج طغرل
- کوه نقارهخانه
- زندان هارون
- گنبد امیر اینانج
- کاروانسرای کنارگرد
- قلعه گبری
- قلعه کاسنی ری
- یخچال تاریخی کلین
- مقبره شیخ کلینی
امکان مذهبی شهر ری
این منطقه علاوه بر شهرت در تاریخ باستانی خود، به عنوان شهری مذهبی نیز شناخته میشود. آرامگاههای بسیاری از امامان و بزرگان در این شهر قرار دارد.
مساجد
مساجد شهر ری به لحاظ تاریخی و مذهبی اهمیت زیادی دارند و علاوه بر برگزاری مراسم عبادی، مراکزی برای گردهماییهای اجتماعی و فرهنگی نیز محسوب میشوند:
- مسجد جامع: یکی از قدیمیترین مساجد با معماری خاص.
- مسجد حضرت عبدالعظیم حسنی: مرکز مذهبی اصلی شهر.
- مسجد امام حسن مجتبی: مکانی برای گردهمایی مذهبی مردم محلی.
- مسجد ولیعصر: با فضای بزرگ و امکانات مناسب.
- مسجد خاتمالانبیاء: محل برگزاری مراسم مذهبی مختلف.
- مسجد فیروزآبادی: آرامگاه آیت الله فیروزآبادی و جلال آل احمد.
- مسجد افضلیه: آرمگاه آقای افضلیه.
امامزادههای ری
این شهر با داشتن امامزادههای متعدد، از مراکز زیارتی برجسته در ایران بهشمار میرود:
- حرم حضرت عبدالعظیم حسنی: مهمترین زیارتگاه شهر ری که به شاه عبدالعظیم معروف است.
- امامزاده حمزه: برادر حضرت عبدالعظیم و مکانی مقدس برای زائران.
- امامزاده طاهر: مکانی زیبا و معنوی در دل طبیعت.
- امامزاده عبدالله: آرامگاهی با قدمت تاریخی و فضای آرام.
- امامزاده ابراهیم: از مراکز مذهبی با جمعیت زیاد زائران.
- امامزاده شعیب: با معماری جذاب و قدمتی کهن.
- امامزاده هادی: زیارتگاهی کوچک اما محبوب در میان مردم محلی.
- امامزاده ابوالحسن
- آرامگاه بیبی زبیده
- آرامگاه بیبی شهربانوان
- امامزاده رضا خ خ

آرامگاههای بزرگان
این منطقه بزرگان بسیاری را در خود جای داده است که شامل فهرست زیر میشوند:
- آرامگاه زکریای رازی
- ابوالفتوح رازی
- آرامگاه طغرل بیک سلجوقی
- آرامگاه ابن بابویه
- ناصر الدین شاه
- مرداویج زیاری
- آرامگاه رضاشاه پهلوی
- قائم مقام فراهانی
- آرامگاه جوانمرد قصاب
- آرامگاه جلال آل احمد
- آرامگاه میرزاده عشقی
- قرائت خانه و آرامگاه خانوادگی لرزاده
- آرامگاه غلامرضا تختی
- آرامگاه مرشد چلویی
- آرامگاه علامه علی اکبر دهخدا
- آرامگاه عینالله محمودی همدانی
- طیب حاج رضایی
- آرامگاه میرزا ابوالحسن جلوه
- آرامگاه ستارخان
مرکز خرید شهر ری

برخی از مراکز خرید بزرگ و قدیمی که در این محدوده قرار گرفتهاند عبارتند از:
- بازار باب الجبل
- باب هشام
- بازار نرمه
- باب سین
- بلیان
- بازار دهک نو
- بازار روده
- چهارسوق
- بازار نصرآباد
- بازار ساربانان

مراکز آموزشی
مراکز آموزشی در شهرستان ری به دلیل تنوع و سطح کیفیت بالا، نقش مهمی در رشد علمی و فرهنگی منطقه دارند:
- دانشگاه پیام نور
- دانشگاه آزاد اسلامی: یکی از معتبرترین مراکز آموزش عالی در جنوب تهران.
- پردیس فنی و مهندسی دانشگاه شهید بهشتی: ارائهدهنده رشتههای تخصصی در حوزه مهندسی.
- مدرسه استعدادهای درخشان فرزانگان: مکانی برای پرورش دانشآموزان نخبه.
- هنرستان فنی حرفهای دخترانه حضرت زینب: تمرکز بر مهارتآموزی و حرفهایسازی.
- دبیرستان نمونه دولتی امام رضا: یکی از مدارس برجسته با سطح علمی بالا.
بوستانهای ری
پارکهای این محله برای تفریح و استراحت خانوادهها گزینههای مناسبی هستند و امکانات متنوعی ارائه میدهند:
- بوستان کمیل
- بوستان ولیعصر: مکانی آرامشبخش برای قدم زدن و پیکنیک.
- پارک تفریحی ریگردی: مناسب برای کودکان و خانوادهها.
- پارک دانشجو: فضایی برای ورزش و مطالعه.
- بوستان فدک: یکی از بزرگترین بوستانهای منطقه.
- بوستان ایثار
- بوستان مهر
- بوستان مهران
- بوستان دولتی
- بوستان ماهور
- بوستان دانش

مراکز درمانی
شهر ری از نظر امکانات درمانی بسیار غنی است و خدمات گستردهای به ساکنان و حتی مراجعهکنندگان از سایر مناطق ارائه میدهد:
- بیمارستان فیروزآبادی: یکی از قدیمیترین بیمارستانهای منطقه.
- بیمارستان هفتم تیر: ارائه خدمات تخصصی و اورژانس.
- مرکز درمانی حضرت عبدالعظیم: مجهز به بخشهای مختلف درمانی.
- کلینیک تخصصی قائم: خدمات پزشکی تخصصی با تجهیزات مدرن.
- درمانگاه شبانهروزی ولایت: ارائه خدمات 24 ساعته برای بیماران.
رستورانهای محبوب
رستورانهای شهر ری با تنوع غذایی خود، گزینههای جذابی برای دوستداران غذا فراهم کردهاند:
- رستوران نایب: شناختهشده به خاطر کبابهای ممتاز.
- کافه رستوران آرامش: ترکیب فضای آرامشبخش و غذاهای مدرن.
- سفرهخانه سنتی کاروان: تجربهای دلنشین از غذاهای سنتی.
- رستوران آریانا: ارائه غذاهای متنوع و باکیفیت.
- رستوران سنتی ریگردی: با ارائه غذاهای اصیل ایرانی.
جاذبههای طبیعت
همانطور که در بالاتر نیز گفتیم، ری دارای چندین رودخانه، کوه و تپه باستانی است که به بافت این قسمت، هویتی باستانی بخشیدهاند.
- رودخانه کرج
- کوه بیبیشهربانو
- تالاب عشقآباد
- کوه کور ابلاغ
- رودخانه جاجرود
- کوه مره
- دریاچه فشافویه
- کوه آراد
- رود شور فشاپویه

مشاهیر و بزرگان برجسته ری
این محله در طول تاریخ، زادگاه و محل فعالیت بسیاری از بزرگان علمی، ادبی و مذهبی بوده است که برخی از آنها عبارتند از:
- شیخ صدوق (ابن بابویه): از بزرگترین عالمان و محدثان شیعه در قرن چهارم هجری.
- ابوالفضل بیهقی: مورخ و نویسنده کتاب تاریخ بیهقی که دوران کوتاهی در شهر ری اقامت داشته است.
- عبدالله انصاری: از عارفان و شاعران بزرگ که مدتی در این شهر به فعالیت مشغول بوده است.
- خواجه نصیرالدین طوسی: فیلسوف و دانشمند مشهور ایرانی که در این منطقه تأثیرگذار بوده است.
- محمد بن جریر طبری: مورخ و مفسر قرآن کریم که آثارش هنوز مورد مطالعه قرار میگیرد.
- مولانا فخرالدین عراقی: شاعر و عارف بزرگ ایرانی.
- آیتالله سید محمدباقر صدر: از عالمان برجسته معاصر شیعه که در این شهر به تدریس و پژوهش پرداخته است.
شهرت شهر راگا به چه علت است؟
شهر ری به دلیل وجود بارگاه عبدالعظیم حسنی، از گذشتههای دور شهرت داشته و تا مدتی به نام “شاه عبدالعظیم” شناخته میشده است. این شهر از قدیمیترین مناطق ایران به شمار میآید و آثار تاریخی بسیاری را در خود جای داده است.
ری را میتوان مادر تهران دانست، اما با گسترش و انتخاب آن به عنوان پایتخت، از اهمیت این شهرستان باستانی کاسته شد. با این حال، پس از انقلاب اسلامی، تحولات بسیاری در بافت شهری و معماری ری صورت گرفت. احداث مراکز فرهنگی، تفریحی و اجتماعی، خیابانهای مدرن، بزرگراهها و پلهای مختلف، چهره شهر را به کلی دگرگون کرد.

قرار گرفتن آرامگاه روحالله خمینی و فرودگاه بینالمللی امام خمینی در نزدیکی این منطقه و وجود پالایشگاه، اهمیت اقتصادی و جغرافیایی این شهر را افزایش داده است. همچنین، به دلیل وجود امامزادگان متعدد، بهویژه بارگاه شاه عبدالعظیم، یکی از قطبهای مهم مذهبی ایران به شمار میرود. جالب است بدانید قالیبافی، از هنرهای معروف این ناحیه محسوب میگردد.
کلام آخر
شهر ری، در جنوب تهران، یکی از قدیمیترین شهرهای ایران است که از نظر تاریخی و مذهبی اهمیت زیادی دارد. جاذبههای مهم آن شامل حرم حضرت عبدالعظیم حسنی و آثار باستانی مختلف است. این ناحیه با وجود رشد شهری، هویت تاریخی خود را حفظ کرده و به عنوان یک نقطه مهم گردشگری و تاریخی شناخته میشود.
ری یا ریگا در زبان کوردی بمعنی راه است وچون این شهر سر راه ابریشم بوده بهش گفتن شار ریگا. شار در زبان کوردی یعنی شهر. امپراطوری کورد